کرایوتراپی یا سرمادرمانی چیست

» روش کار کرایوسرجری (کرایوتراپی یا سرمادرمانی) چگونه است؟
کرایوتراپی یا سرمادرمانی با استفاده از سرمای شدید تولید شده از گاز نیتروژن مایع، گاز آرگون و یا دی ‏اکسیدکربن انجام می‏ شود. دستگاه کرایو دارای مخزنی دو جداره و عایق شده است و حاوی ازت مایع یا نیتروژن مایع (Liquid Nitrogen Cryo) می باشد. هنگامی که نیتروژن مایع به درجه 320- تا 346- فارنهایت برسد هرچیزی که در نزدیکی آن قرار بگیرد منجمد می‏ شود. در نتیجه حتما باید برای بافت ‏های مخرب استفاده شود تا از بین بروند. برای تومورهای خارجی، نیتروژن مایع به طور مستقیم به سلول‏ های سرطانی اسپری می شود.

› ضایعه پوستی اسپری شده، به مدت چندروز به صورت تاول سفید یا قرمز و کبود رنگ مشاهده شده و بعد از پوسته پوسته شدن ضایعه مذکور از بدن جدا خواهدشد. در طی این روند بدن با تولید سلول های جدید بافت جدید را جایگزین ضایعه ی فریز شده خواهد کرد. در نتیجه اثری از ضایعه ی مذکور باقی نخواهد ماند، جز در برخی موارد که ممکن است محل درمان به صورت لکه ی سفید کم رنگ یا اسکار باقی بماند.

» کرایوتراپی (کرایوسرجری) در چه مواردی کاربرد دارد؟

کرایوتراپی یا کرایوسرجری با ازت مایع، یکی از روش های رایج برای درمان ضایعات پوستی خال، زگیل (تناسلی و غیرتناسلی) زوائد و لک های پوستی، هموروئید، بیماری های دهان و تومورهای استخوانی است. این روش بر مبنای تخریب سلول های هدف با سرد کردن ناگهانی آن ها پایه ریزی شده است و برای طیف وسیعی از بیماری ها کاربرد دارد.

» نحوه درمان تومور با کرایوتراپی
کرایوتراپی برای درمان تومور و ضایعات اضافی روی سطح پوست به کار می ‏رود.از کرایوسرجری برای درمان تومورهای داخلی مانند تومورهای استخوانی نیز استفاده می‏ شود. در این حالت نیتروژن مایع یا گاز آرگون از طریق یک محفظه تو خالی (پروب کرایو) که در نزدیکی تومور قرار می‏ گیرد به جریان درمی ‏آید. پزشک از طریق سونوگرافی یا MRI پروب کرایو را هدایت می ‏کند و بر میزان انجماد سلول‏ ها نظارت دارد. بنابراین آسیبی به بافت ‏های سالم اطراف نمی‏ رسد. پس از جراحی بافت یخ زده ذوب می‏ شود و از طریق بدن آن را جذب یا حل می‏ کند.

» موارد کاربرد کرایوسرجری در درمان بیماری های پوستی:
1- تغییر رنگ پوست (پیگمانتاسیون ها): مانند لک های ناشی از آفتاب و لنتیگو.
2- سالک
3- برخی ضایعات پیش بدخیمی: مانند کراتوز آکتینیک.
4- ضایعات عروقی مانند: انواع همانژیوم ها از جمله سارکوم کاپوزی..
5- برخی ضایعات ویروسی مثل زگیل و مولوسکوم کنتاژیوزوم.
6- کیست ها و ضایعات توموری خوش خیم مانند: میلیا، زائده های گوشتی (skin tag) و کراتوز سباسه.
7- اسکارهای هیپرتروفیک و کلوئیدها.
8- از طریق کرایو می‏ توان برای کاهش لک‏ های پوستی و کمرنگ کردن تاتو نیز استفاده کرد.

» کرایوسرجری (سرما درمانی) روشی برای درمان سرطان
کرایوسرجری برای چندین سرطان مختلف کاربرد دارد. علاوه بر سرطان کبد و پروستات برای سرطان پوست در مراحل اولیه نیز تأثیرگذار است. محققان سرمادرمانی را برای بهبود بسیاری از سرطان‏های دیگر مانند سرطان سینه، روده بزرگ و کلیه ارزشمند و موثر می ‏دانند. همچنین در صدد ترکیب این روش درمانی با دیگر تکنیک‏ های دیگر مانند هورمون درمانی، شیمی درمانی و پرتودرمانی هستند.

› قابل ذکر است که برای درمان سرطان پروستات تنها زمانی از کرایو استفاده می‏ شود که سرطان از غدد پروستات بیرون نرفته باشد. در صورت گسترده شدن آن استفاده از کرایو توصیه نمی ‏شود.

» فواید کرایوتراپی
› از فواید کرایوتراپی قابل تکرار بودن آن است. برای افرادی که به علت‏ های پزشکی نمی ‏توانند پرتودرمانی کنند از جلسات متعدد کرایوسرجری استفاده می‏ شود تا وقتی که سلول‏های غیرطبیعی از بین بروند. نسبت به روش‏ های دیگر کمتر تهاجمی و هزینه جلسات آن مقرون به صرفه است. زمان بهبودی و ریکاوری آن کوتاه‏تر می ‏باشد. گاهی می ‏توان تنها با بی‏ حسی موضعی سرمادرمانی را انجام داد.

› پزشکان متخصص زنان بیشتر از روش کرایوتراپی (فریز) استفاده می‏ کنند.

» عوارض کرایوتراپی
› مانند دیگر روش های درمانی کرایوتراپی هم عوارض جانبی دارد. هرچند عوارض آن نسبت به دیگر روش‏ها کمتر و ملایم‏تر است اما با توجه به ناحیه انجام آن متفاوت است.

› کرایوسرجری برای بانوان مشکل ناباروری و تخمک ‏گذاری ایجاد نمی‏ کند اما ممکن است باعث گرفتگی رحم، درد و خون‏ریزی شود.
.
› در مورد سرطان پوست ممکن است بعد از جلسه درمانی پوست ملتهب و متورم شود و گاهی رنگدانه پوست و موهای ناحیه درمان از بین می ‏روند. این عوارض موقتی هستند و بهبود می‏ یابند.

» مراقبت‏ های قبل از کرایوتراپی
12 ساعت قبل از کرایوتراپی ناشتا باشید.
اگر در حال مصرف دارویی خاص هستید به پزشک خود اطلاع دهید.
» مراقبت ‏های بعد از کرایوتراپی
به طور مرتب پانسمان را تعویض کنید تا از عفونت جلوگیری شود.
در صورت انجام کرایو داخلی ممکن است دو سه روز در بیمارستان بستری شوید.
» مکانیسم اثر کرایوسرجری
مکانیسم کرایوتراپی را در 3 فاز می توان تشریح کرد:

› فاز اول، فاز انتقال حرارت:
• رایج ترین ماده مورد استفاده در کرایو، نیتروژن مایع است که باید به صورت اسپری ویا پروب روی ضایعه استفاده شود تا نقطه جوشی معادل 196- درجه سانتی گراد ایجاد کند و با استفاده از آن بر روی ضایعه یک فاز انتقال حرارت سریع از پوست به مایع فریز کننده اتفاق افتاده و مقدمات تخریب سلولی در محل ضایعه فراهم می شود.

› فاز دوم، فاز تخریب سلولی:
• فریز ضایعه به سبب شرایط هیپراسموتیک داخل سلولی، تخریب ناگهانی و سریع سلولی را به دنبال دارد. مطالعات نشان داده است که پس از یک تخریب سریع، توانایی تولید کلاژن فیبروبلاست ها به حداقل می رسد و این، موجبات درمان ضایعاتی نظیر کلوئیدها را به بهترین وجه فراهم می کند.

› فاز سوم، فاز التهابی:
• این التهاب با ادامه قرمزی و گاهی تاول همراه است و پاسخ طبیعی به فرآیند مرگ سلولی می باشد.

• توضیح: لازم به ذکر است که برودت 196- درجه فقط در صورت استفاده ازت مایع و استمرار اسپری آن بر روی ضایعه ایجاد می شود و در صورتی که ازت مایع را با سواپ روی ضایعه بزنیم فقط برودتی معادل 20- درجه منتقل می شودو در بسیاری از موارد باعث عدم موفقیت در درمان یا در مان ناقص می شود.

» موارد منع کرایوتراپی
› عدم تحمل سرما، سابقه ی کهیر سرما، کرایوگلوبینمی (نوعی ناهنجاری خونی)، سابقه ی سندرم رینود، هر بیماری که در آن سطح بالای کرایوگلوبولین وجود دارد (مثل کولیت اولسروز فعال، بیماری کلاژن واسکولار شدید و فعال).

› حساسیت شناخته شده یا واکنش های ناخواسته مهم نسبت به کرایوتراپی، بیمارانی که احتمال هیپوپیگمانتاسیون را قبول نمی کنند، برخی بدخیمی ها (ملانوم و کارسینوم سلول های سنگفرشی)، ضایعاتی که در مناطق با خونرسانی ضعیف واقع شده اند، و ضایعاتی که نیاز به بیوپسی برای تشخیص دارند.

› استفاده از کرایو در درمان خال های ملانوسیتیک که ضایعات پیش سرطانی محسوب می شوند، ممنوع است زیرا تغییرات داخل سلولی حاصله، تمایل به بدخیمی این ضایعات را تسریع و تسهیل می نماید.