آماده سازی زمین و کاشت بذر برای کشت هندوانه و خربزه گلخانه ای

مقدمه
ایران در منطقه ای از دنیا واقع شده که متوسط نزولات آسمانی سالانه آن کمتر از یک سوم میانگین بارش سالانه جهان می باشد. به علاوه توزیع زمانی و مکانی بارش ها بسیار ناموزون بوده به طوری که حتی در پر بارانترین مناطق نیز در فصل تابستان، گیاهان زراعی نیاز به آبیاری دارند.

تقاضای روزافزون بازار برای محصولات جالیزی، مخصوصاً خریزه و هندوانه با توجه به محدود بودن کشت آنها در نقاطی از کشور و نیز بالا بودن درآمد حاصل از این کشت نسبت به سایر محصولات تابستانه، باعث شده است عده ای از کشاورزان این محصولات را به عنوان محور کار کاشت خود قرار دهند.

این محصولات علاوه بر مصرف داخلی، به کشورهای دور مانند آلمان، ژاپن و انگلستان صادر می شوند. از نظر سطح زیر کشت هندوانه در آسیا، ایران بعد از چین، و از نظر تولید در مقام سیزدهم دنیا قرار دارد. مراکز عمده تولید هندوانه کشور، خراسان، گرگان، خوزستان، جیرفت، بندرعباس، یزد و کازرون می باشد و خربزه بیشتر در مناطق خراسان، اصفهان، ورامین، گرمسار، ساوه و …. کشت می شود.

برای کشت آبی هندوانه و خربزه به صورت سنتی، بالغ بر 10000 متر مکعب آب در هکتار مصرف می شود. هر گونه تغییر روش در آبیاری این زراعت ها که مقدار آب مصرفی را کاهش دهد، می تواند مفید و ثمربخش باشد. براساس نتایج تحقیقات انجام شده در ایران و جهان، استفاده از آبیاری قطره ای در گیاهانی که قابلیت کاشت ردیفی با فاصله زیاد دارند، می تواند یکی از بهترین راه کارها برای تولید محصولی بیشتر با کیفیت مناسبتر نسبت به آبیاری های سطحی باشد.

روش اجرا
استفاده از سیستم آبیاری تحت فشار قطره ای در زراعت های ردیفی، زمانی با موفقیت همراه است که به نکات و اصول بهره برداری خاص این روش آبیاری توجه خاص شود. به همین علت توضیحاتی در خصوص چگونگی آماده سازی زمین، کاشت بذر، آرایش کاشت و سایر موارد ادامه خواهد آمد که باید به طور دقیق رعایت شود.

آماده سازی زمین و کاشت بذر
ابتدا مطابق روش معمول عملیات آماده سازی زمین شامل شخم، دیسک، لولر در زمان و شرایط رطوبتی مناسب خاک انجام شود. کودهای موردنیاز شامل، فسفر، ازت بر اساس تجزیه خاک مزرعه و توصیه کودی مؤسسه تحقیقات آب و خاک، به خاک داده شود. معمولاً قبل از کاشت، کودهای مذکور به تمام مزرعه داده می شود.

سپس برای مشخص نمودن مسیر خطوط کاشت، و یا محل استقرار نوار آبیاری قطره ای، شیارهای کم عمقی با فاصله حدود 3 متر از یکدیگر احداث گردد. بدیهی است برای ارقامی که حجم بوته آنها کوچک تر است فاصله شیارها کمتر خواهد شد.

پس از پهن کردن نوار تیپ در مسیر ردیف های کاشت و آماده نمودن سیستم آبیاری قطره ای، عملیات آبیاری شروع می شود. کاشت بذرها می تواند در خاک خشک انجام گیرد و سپس آبیاری انجام شود. ولی بهتر است مشابه روش کشاورزان در آبیاری سنتی، علمیات کاشت به صورت هیرم کاری اجرا شود. یعنی ابتدا سیستم آبیاری قطره ای شروع به کار کرده و بعد از حدود 24 ساعت آبیاری به وسیله نوارها، آبیاری هر واحد آبیاری را قطع کرده و پس از حدود 24 تا 48 ساعت که خاک به رطوبت متناسب برای عملیات زراعی رسید.

کاشت بذر به وسیله دست به فاصله 60-50 سانتی متر(بسته به تیپ رشدی رقم) و در عمق حدود 7-5 سانتی متر اجرا شود و تا زمانی که بذرها سبز نشده اند، آبیاری اجرا نخواهد شد، مگر اینکه رطوبت خاک برای سبز کردن بذر کفایت نکند. در این صورت در حدی آبیاری اجرا می شودکه رطوبت به محل بذر برسد زیرا آبیاری زیاد در این مرحله باعث پوسیدن بذرها خواهد شد.

لازم به ذکر است که امکان کاشت بذر و پهن کردن نوار آبیاری به طور همزمان و توسط ماشین نیز امکان پذیر می باشد که معمولاً در مزارع بزرگ عملی تر و بهتر می باشد ضمن اینکه عملیات مذکور به صورت خشکه انجام شده و سپس قطعات کشت شده، به نوبت آبیاری می شوند.

بعد از سبز شدن بذرها با توجه به شرایط رطوبتی فصل، نیازی به آبیاری سریع نمی باشد و بهتر است اجازه داده شود، تا مقداری ریشه بوته ها عمیق شوند. این عمل باعث می شود که ریشه های گیاه در فصل تابستان که نیاز آبی گیاه افزایش می یابد، قادر به جذب آب و مواد غذایی از حجم بیشتری از خاک شوند و گیاه در مقابل توقف های احتمالی سیستم آبیاری و در نتیجه تنش آبی مقاومت بیشتری از خود نشان دهد.

آرایش کاشت
فاصله ردیف های کاشت حدود 3 متر و فاصله کاشت روی ردیف ها(بسته به رشد رویشی رقم خربزه یا هندوانه)حدود 50 تا 75 سانتی متر می باشد. در مناطقی که سرعت باد ناچیز است و احتمال جابه جا شدن بوته ها وجود ندارد، می توان بذرها را در دوطرف نوارهای آبیاری کشت کرد و اجازه داد بوته ها در دوطرف و عمود بر مسیر نوار آباری رشد کنند که در این حالت فاصله نوارهای آبیاری از هم بیشتر خواهند شد. ولی در مناطق بادخیز که امکان جا به جایی بوته ها به وسیله نیروی باد وجود دارد، بهتر است بذرها فقط در یک طرف نوارها و یا به عبارتی در پایین دست آنها کاشته شوند.

اجرای این روش کاشت به این علت است که همواره سعی شود نوار مرطوب ایجاد شده در یک طرف بوته ها قرار گیرد تا خربزه ها و هندوانه های تشکیل شده در روی خاک مرطوب قرار نگیرند. زیرا اگر برای مدت طولانی خاک زیر بوته ها و یا میوه ها مرطوب باشد، محیط برای رشد قارچ ها مهیا شده و پوسیدگی میوه ها را به دنبال خواهد داشت و گاهی ممکن است باعث بوته میری شده و مقدار زیادی از محصول از بین برود که بوته میری بیشتر در خربزه اتفاق می افتد.