فرآیند تولید شربت گیاهی

فرآیند تولید محصول
وقتی قرار است محصولی ساخته شود، قاعدتاً باید مراحلی که از قبل مشخص گردیده طی شوند. برداشتن این گام ها در تولید انواع محصولات کم و بیش صادق می باشد. این گام ها که عموماً به عملیات موسومند از قبل به دقت تعریف می گردند.

تا موجب یکنواخت شدن روش ساخت و افزایش کارایی گردند. در این بخش در ابتدا به صورت خلاصه به بررسی دو بخش ابتدایی تولید شامل آماده سازی مواد و عصاره گیری (که از اهمیت خاصی برخوردار است) پرداخته و سپس به فرآیند تولید شربت گیاهی خواهیم پرداخت:

1. خشک کردن گیاه
پس از جمع آوری گیاهان و جداسازی زوائد و همچنین تفکیک قسمت های مختلف گیاه از یکدیگر (برگها، ساقه های جوان، گلها، ریشه ها و …)، برای تولید شربت گیاهی نوبت به مرحله خشک کردن گیاه می رسد.

خشک کردن عبارت است از کاهش مقدار رطوبت در اندام های جمع آوری شده، به طوریکه بتوان بدون هیچ خطری آنها را برای مدتی نگهداری نمود. برای خشک کردن اندام های مختلف گیاهان دارویی، از دو روش طبیعی (Natural method) و روش مصنوعی (Artificial) استفاده می شود.

• روش طبیعی
  این روش متکی به تابش آفتاب است و تغییرات اقلیمی، رطوبت زیاد و همچنین بارندگی سنگین، برای به کارگیری آن مناسب نیست. به منظور جلوگیری از زیان های حاصل از عوامل نامناسب مذکور، اندام ها را در اتاق ها یا سالن های مخصوص خشک می کنند. بدین منظور نیاز به سالن ها و مکان های بزرگ و مناسب می باشد. از دیگر مشکلات این سیستم زمانبر بودن آن، شرایط نامناسب آب و هوایی محل و … می باشد.

• روش مصنوعی
  در این روش، اساس کار بر پایه وجود هوای گرم و وجود دستگاه تهویه که سبب جابه جایی هوای گرم می شود، قرار دارد. استفاده از این روش نیاز کمتری به نیروی انسانی زیاد دارد. استفاده از روش های مصنوعی به منظور خشک کردن اندام های گیاهان با توجه به نوع گیاه، ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت به طول انجامد که این زمان بسیار کمتر از روش طبیعی خواهد بود. در این طرح تولید شربت گیاهی نیز جهت خشک کردن گیاهان از روش مصنوعی به وسیله تجهیزات در نظر گرفته شده استفاده خواهد شد.

2. مرحله دوم: آسیاب کردن
گیاهان قبل از آنکه مواد متشکله آنها برای استخراج به واحد عصاره گیری انتقال یابد باید به صورت گرد درآیند تا سطح تماس بیشتری با حلال مربوطه داشته باشد. اندازه ذرات گیاهان پودر شده نسبت به نوع گیاه متفاوت می باشد.

از طرفی نباید زیاد نرم باشد چون ممکن است به صورت خمیر درآمده و در نتیجه حلال به خوبی در آن نفوذ نکند و از طرف دیگر نباید بزرگ تر از 1/8 اینچ باشد. به طور کلی هر آسیاب دارای یک سری الک با شماره های مختلف است که به ساختمان فیزیکی ماده خام بستگی دارد و می توان از آنها استفاده نمود و در هر مورد باید اندازه ذرهای را مورد توجه قرار داد.

3. عصاره گیری (استخراج مواد متشکله گیاهان دارویی)

• روش خیساندن
  عمل خیساندن یک عمل قدیمی است که به وسیله آب یا حلال های مختلف صورت می گیرد. در این روش گیاه در یک حلال خیس شده و در دمای 15 تا 20 درجه حرارت می بیند تا عصاره آن استخراج شود.
• روش پرکولاسیون
  در این روش بافت های گیاهی به صورت پودر درآمده و در ظرفی به نام پرکولاتور ریخته شده و عمل عصاره گیری انجام می پذیرد.
• روش دای جسشن
  این روش همان روش خیساندن به اضافه کمی حرارت ( 40 تا 50 درجه سانتیگراد) می باشد و در حالاتی استفاده می شود که حرارت باعث خراب شدن گیاه گردد.

به غیر از سه روش فوق روش های دم کردن، جوشاندن، تقطیرگیری و … نیز مطرح می باشد که در این طرح از روش های پرکولاسیون و تقطیرگیری استفاده می شود.

فرآیند تولید محصول
مواد اولیه شامل گیاهان دارویی، بطری، ورق بلیستر، تیوب، مواد افزودنی، اسانس ها و … پس از خریداری توسط واحد کنترل کیفیت مورد بازرسی قرار گرفته و سپس به انبار مواد اولیه انتقال داده می شود. در ابتدا اندام های مختلف یک گیاه شامل برگ، ساقه، ریشه و … از هم جداسازی شده و سپس عمل بوجاری (جداسازی مواد زائد و گل و لای) از آنها صورت می پذیرد.

پس از تفکیک مواد زائد از اندام های مختلف، این اندام ها جهت شستشو به دستگاه های شستشو انتقال می یابد تا گیاه به طور کامل شستشو شده و از مواد شیمیایی (ناشی از سمپاشی) و میکروب ها پاک گردد. گیاهان شسته شده توسط دستگاه خشک کن، خشک گردیده و سپس توسط دستگاه آسیاب به پودر تبدیل می گردند.

پس از انجام این عملیات پودر گیاهان به وسیله کارشناسان واحد کنترل کیفیت بازرسی شده و سپس در مخازن نگهداری می گردند. با توجه به نوع گیاه و بر اساس نظر واحد R&D آزمایشگاه، پودر گیاهان با نسبت های مختلف با حلال ترکیب می گردد. این فعالیت در دستگاه های میکسر صورت خواهد گرفت.

پس از ترکیب پودر گیاه با حلال، ماده حاصله به بخش عصاره گیری انتقال داده شده و در این بخش به وسیله دستگاه های تقطیر و عصاره گیری، ماده مؤثر گیاه یا شربت گیاهی استخراج می گردد. میزان عصاره حاصله به نوع گیاه بستگی خواهد داشت.

عصاره های به دست آمده پس از بازرسی توسط واحد کنترل کیفیت به انبار منتقل می گردند تا بر اساس نوع فرمولاسیون محصولات تولید در مراحل بعدی مورد استفاده قرار گیرند. دو واحد R&D و آزمایشگاه نسبت به تهیه و طراحی فرمولاسیون داروهای تولیدی اقدام می نمایند.

پس از مشخص شدن میزان ترکیب مواد، نوع عصاره گیاه مصرفی و همچنین نوع محصولات تولیدی، اطلاعات لازم را به واحدهای مختلف تولید ارائه می نماید. با توجه به فرمولاسیون داروی مورد نظر جهت تولید، مواد اولیه مورد نیاز از انبار به واحد تولید انتقال می یابد.

سپس این مواد شامل عصاره گیاه، آب، قند، سر بیتول، آنتی اکسیدان و … در مخزن خط تولید شربت با یکدیگر ترکیب می گردد.سپس از مایع تولیدی نمونه گیری شده و در صورت تأیید بخش کنترل کیفیت و آزمایشگاه، شربت تولیدی توسط نازل های دستگاه پرکن خط تولید درون بطری ریخته می شود.

سپس درب بطری های پر شده توسط دستگاه بسته می شود. در مرحله بعد بطری ها توسط دستگاه از لحاظ پر بودن، سالم بودن بطری و … مورد بازرسی قرار می گیرد. سپس دستگاه بر روی بطری های تأیید شده لیبل زده و توسط دستگاه جت پرینتر تاریخ تولید و شماره سریال آن ثبت می گردد.

در نهایت بطری ها توسط دستگاه درون جعبه و کارتن بسته بندی می گردد. محصولات تولیدی پس از بازرسی توسط کنترل کیفیت به انبار انتقال می یابد.