استاندارد محصولات ارگانیک

هماهنگی استانداردها چالش امروز محصولات ارگانیک

کشاورزی ارگانیک در ساده‏ترین تعریف به عنوان «کشاورزی بدون افزودن مواد شیمیایی صنعتی» تعریف شده است. ماده شیمیایی صنعتی، ماده‏ای است که طی فرایندهای شیمیایی غیرطبیعی تهیه شده است. این تعریف، ناقص و حتی نادرست است. این تعریف بدان معنا نیست که کشاورزی ارگانیک قطعا کشاورزی بدون مواد شیمیایی باشد، زیرا ما در جهانی زندگی می‏کنیم که در آن مواد شیمیایی مصنوعی در خاک، آب و هوا وجود دارد. واژه ارگانیک مانند بسیاری از واژگان انگلیسی، چندین معنا دارد. معنایی که در باغبانی ارگانیک مدنظر است، برای مدیریت تمام مزرعه به‏کار می‏رود و بر اساس آن، مزرعه به عنوان موجود زنده درنظر گرفته می‏شود.

مواد شیمیایی صنعتی (مصنوعی) چون علف کشها، حشره‏کشها، قارچ‏کشها، داروهای دامی، سوپرفسفات و اوره در کشاورزی ارگانیک به‏کار نمی‏رود. به طور کلی در مزارع ارگانیک، هیچ‏گونه ماده شیمیایی مصنوعی به کار برده نمی‏شود. این مواد در آماده‏سازی خاک، رویش گیاه یا تولید نهاده‏هایی که در تغذیه گیاه، ذخیره‏سازی، فراوری و یا فروش آن دخالت دارند، به کار نمی‏روند. به‏علاوه، دامها تا حد امکان اجازه حرکت آزادانه در مرتع را دارند. کشاورزی ارگانیک، حرکت رو به عقب نیست. در این سامانه، بهترین دانش سنتی با علم جدید ترکیب می‏شود و در عین حال با سایر روشهای نوین مدیریت، سازگار است. مزارع ارگانیک همچون دیگرزمینهای زراعی به خوبی آماده شده و نیازمند مدیریت قوی، به ویژه در مورد خاک و آفات است.

با توجه به افزایش مصرف کود و آفت‏‏کشهایی که پیامد آنها زوال باروری خاک، سلامتی و آلودگی هوا، آب و غذا است، نگرانیهای روزافزونی درباره محیط زیست جهانی ایجاد شده و مفهوم کشاورزی ارگانیک اهمیت فزاینده‏ای در راستای توسعه کشاورزی پایدار و بوم‏سازگار در سرتاسر جهان پیدا کرده است.

کشاورزی ارگانیک بر پایه استفاده از نهاده‏های ارگانیک طبیعی و درون مزرعه‏ای چون کود دامی تازه، کمپوست، کود سبز، کنجاله و ضایعات فرآوری مواد غذایی و همچنین کنترل زیستی آفات همراه با کمترین استفاده از مواد معدنی طبیعی برای تقویت نظام زراعی - اقتصادی مزرعه و بهبود فعالیت های زیستی خاک استوار است. کشاورزی ارگانیک در کشورهای گوناگون با نامهای مختلف شناخته می‏‏شود که 16 نام برای آن ازجمله کشاورزی بیولوژیک، کشاورزی پایدار و کشاورزی زاینده ذکر شده است.

کشاورزی بیولوژیک نامی است که در اروپا بسیار رایج است، در حالی‏که در آمریکا و بریتانیا عبارت کشاورزی ارگانیک را ترجیح می‏دهند، هرچند که مکتب ارگانیک به عبارت دقیق‏تر، فلسفه‏ای است که شامل آموزش، هنر، تغذیه، مذهب و همچنین کشاورزی است. کشاورزی ارگانیک در کشورهای توسعه نیافته و در حال توسعه عمدتا به علت مسائل اقتصادی و کمبود نهاده‏های شیمیایی به طور گسترده‏ای استفاده می‏شود، در حالی که توفیق آن در کشورهای پیشرفته، بیشتر در واکنش به باغبانی پر نهاده و یا کشاورزی صنعتی بوده است.

بر چسب‏گذاری محصولات ارگانیک باید توسط یک سازمان سوم و اثبات این امر صورت بگیرد که محصول، مطابق استانداردهایی که در سراسر جهان توسط صدها سازمان گواهی‏کننده، کشاورزان مختلف، شرکتهای تجاری، سازمانهای غیردولتی و اخیرا دولتی شکل گرفته‏اند، تولید شده است. گواهی محصولات ارگانیک، فرایندی پیچیده است، اما تلاشهایی در راستای هماهنگ کردن استانداردهای گوناگون به منظور توسعه بازار محصولات ارگانیک در جریان است.

چالش فعلی در این راه، هماهنگ‏سازی هرچه بیشتر استانداردها ضمن رعایت محدودیتها و ملاحظات منطقه‏ای و کاهش هزینه‏های مراحل چندگانه گواهی و اعتباردهی و تنگناهای ورود به بازار این محصولات است. یکی از تصورات اشتباه در مورد کشاورزی ارگانیک، آن است که این شیوه کشاورزی بی نیاز از کاربرد مواد شیمیایی است. چراکه ساختمان تمام موجودات زنده و غیرزنده از ترکیبات شیمیایی تشکیل شده است لذا کاربرد آن دسته از مواد شیمیایی که به صورت طبیعی به دست آمده اند (مثلا آب که از خود طبیعت است در واقع یک نوع ماده شیمیایی به حساب می آید و یا سنگ فسفات که از معادن طبیعی استخراج می شود) و یا به اصلاح مصنوعی نیستند در کشاورزی ارگانیک بلامانع است.