برداشت گل محمدی و فرآورده های آن

برداشت گل:
برداشت گل از مهم ترین، حساس ترین و پر هزینه ترین عوامل تولید گل محمدی است. زمان برداشت گل محمدی در کاشان، حدوداً از اوایل خرداد ماه تا اواسط تیرماه است. این کار در هر منطقه 30-20 روز طول می کشد.
گل محمدی پس از باز شدن، دوام کمی روی شاخه دارد. در صورت تأخیر، طی 24 ساعت رنگ آن سفید شده و می ریزد. بنابراین لازم است قبل از طلوع آفتاب و ترجیحاً در هوای خنک بامدادی، اقدام به برداشت روزانه گل های باز شده نمود.
با گرم شدن هوا، گل های برداشت شده به سرعت پژمرده می شوند. به دلیل این که معمولاً گل ها روی هم انبار و فشرده می شوند، فعالیت های تخمیری شدت می یابد.
به علاوه، فعالیت کارگران گلچین، به علت افزایش دما کند می شود. به این خاطر، بهتر است کارگران در اواسط روز به استراحت بپردازند و کار گلچینی، به ساعت های خنک روز محدود شود.

گل ها از محل دمگل در اثر کشیدن جدا می شوند.

این گل ها در بقچه ها و سبدها قرار داده شده و در کنار گلستان ها پس از توزین، در گونی ریخته می شوند.
متوسط وزن هر گل 2/2 گرم است.
فاصله زمانی بین چیدن گل ها تا تحویل به واحدهای سنتی یا صنعتی فرآوری، بسیار مهم است.
در یک گلستان از سال سوم به بعد تولید گل، اقتصادی و به طور معمول روند تولید گل تا زمان 9 تا 12 سالگی گیاه، «افزایشی» و پس از آن «کاهشی» است.
با شروع روند کاهشی تولید، درختچه ها کف بر می شوند. به این عمل در اصطلاح «جوان سازی گلستان» می گویند.
یک نفر کارگر در هر روز می تواند 50 تا 70 کیلوگرم گل تازه برداشت کرده و براساس آن مزد دریافت کند.
در هر منطقه، گل دهی طی 20 تا 30 روز کامل می شود. حداکثر گل دهی در فاصله زمانی 10 تا 20 روز از شروع آن است که اصطلاحاً به این زمان «شور گل دهی» می گویند.

فرآورده های گل محمدی:
فرآورده های اصلی که از این گیاه به دست می آید، شامل: گلاب، اسانس، گلبرگ، غنچه خشک، کانکریت و ابسرلوت می باشد.
گلاب از گذشته تاکنون در مراسم مذهبی، در تهیه انواع شیرینی، شستشوی اماکن مقدس و به علت اثرات آرام بخش و معطر بودنش، در مراسم عزاداری (در فرهنگ ایرانیان) جایگاه ویژه ای داشته است.

گلاب گیری:
ایرانیان نخستین بار روش تقطیر را ابداع نمودند و سالیان دراز از آن بهره مند گردیدند.
گلاب گیری به دو روش سنتی و صنعتی انجام می شود:

*گلاب گیری سنتی:
دستگاه گلاب گیری سنتی شامل: قطعات دیگ، کلاهک دیگ، نیچه، نیچه پارچ و دستگاه حرارتی است. ظرفیت آن، حداکثر 30 کیلوگرم گل، با مخلوط 45 لیتر آب می باشد. هر دستگاه در شبانه روز، می تواند 4 تا 5 نوبت گلاب گیری کند که در مجموع، مقدار مصرف کل، 120 تا 150 کیلوگرم در شبانه روز خواهد بود.

*گلاب گیری صنعتی:
با توجه به توسعه روزافزون سطح زیر کشت و مصرف فرآورده های گل محمدی، دستگاه های سنتی به تنهایی جوابگویی لازم را نداشته و نیاز به وجود دستگاه های صنعتی با ظرفیت بیشتر مشهود می باشد. قسمت های مختلف دستگاه های صنعتی علاوه بر دستگاه های گلاب گیری سنتی شامل دستگاه سختی گیر، ترموستات، پرکن، پاستوریزاتور، دستگاه بسته بندی و آزمایشگاه کنترل کیفی مواد است.

مصارف گل محمدی:
مصرف گلاب، بیشتر در ایران و کشورهای همجوار رایج بوده و اسانس این محصول به طور گسترده در کشورهای اروپایی، آمریکا و کانادا مصرف می شود.

مصارف عمده اسانس به شرح ذیل می باشد:

1. استفاده در صنایع عطرسازی و مواد آروماتیک.
2. استفاده در فرآورده های بهداشتی - آرایشی شامل انواع کرم های آرایشی، لوسیون ها و صابون ها، شامپو، شیر پاک کن و حمام های زیبایی.
3. استفاده در صنایع غذایی شامل شیرینی ها، نوشیدنی ها، پودینگ، ژله و....
4. استفاده در تزیین سبدهای گل خشک و گل آرایی.
5. استفاده در صنایع داروسازی.

منابع:
1- کتایون احمدی.1386.دستورالعمل فنی کاشت، داشت، برداشت و فرآوری گل محمدی
2- سیف اللهی. 1383. آفات جوانه خوار سبز گل محمدی