تولوئن و کاربردهای آن

تولوئن چیست و چه کاربردهایی دارد؟
تولوئن (متیل بنزن) یک هیدروکربن آروماتیک سنتتیک است که بیشتر از نفت تولید شده و به عنوان حلال در بسیاری از صنایع استفاده می شود. تولوئن یک مایع شفاف و بی رنگ با بوی شیرین و فرمول شیمیایی C7H8 است که به نام های تولوئول، فنیل متان یا آنیسن نیز شناخته می شود.

این ترکیب به طور طبیعی در روغن خام درخت تولو یافت شود و در صنایع شیمیایی طی فرآیند تولید بنزین و سایر سوخت ها از نفت خام و در حین تولید کک از زغال سنگ تولید می شود.تولوئن غیرقطبی است و در آب حل نمی شود اما در حلالهای آلی به خوبی حل می شود و تولید جهانی آن حدود 10 میلیون تن برآورد شده است.

کاربردهای تولوئن:
تولوئن کاربردهای تجاری و صنعتی بی شماری دارد و در رنگ ها، لاک ها، رقیق کننده ها، چسب ها و پاک کننده لاک ناخن، در فرآیندهای چاپ و برنزه کردن چرم مورد استفاده قرار می گیرد.این ماده شیمیایی همچنین می تواند به عنوان یک نشانگر فولرن، یک ماده خام برای تولید تولوئن دیزوسیانات، یک حلال در تولید نانولوله های کربنی و چسب پلی استایرن استفاده شود.

تولوئن در آزمایشگاه های بیوشیمی برای استخراج هموگلوبین از گلبول های قرمز به منظور اندازه گیری سطح Hb مورد استفاده قرار می گیرد.این ترکیب شیمیایی همچنین برای تقویت اکتان در سوخت های بنزینی مورد استفاده در موتورهای احتراق داخلی و تولید بنزین همراه با دیگر ترکیبات شیمیایی مانند بنزن و زایلین بکار می رود.

تولوئن در صنایع داروسازی و همچنین بخش کشاورزی برای مقابله با کرم های گرد و کرم های قلاب دار استفاده می شود. این ترکیب در تولید لوازم آرایش و محصولات مراقبت بهداشتی، تولید اورتان و دیگر مواد شیمیایی آلی نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

خطرات احتمالی برای انسان:
تولوئن به عنوان یک ماده شیمیایی ممکن است دارای اثرات مضر موضعی و سیستمیک باشد. این ماده می تواند باعث سوزش چشم ها، مجاری تنفسی و پوست شود. تماس مکرر یا طولانی مدت با این ماده ممکن است باعث از بین رفتن چربی طبیعی پوست و در نتیجه درماتیت خشک شود.قرار گرفتن در معرض سطح پایین ولی بلند مدت تولوئن ممکن است منجر به افسردگی و کاهش حافظه شود.

از علائم دیگر قرار گرفتن در معرض این ماده شیمیایی می توان به سردرد، سرگیجه، خستگی، ضعف عضلانی، خواب آلودگی و عدم هماهنگی در راه رفتن و اغماء اشاره کرد.تولوئن می تواند از محصولات خانگی معمولی مانند چسب، رنگ و رقیق کننده رنگ، عطرهای مصنوعی و لاک ناخن تبخیر شده و وارد فضای خانه شود. بنابراین با تهویه مناسب منزل می توان سطح این ماده را در فضا کاهش داد.

مکانیسم دفع تولوئن از بدن چگونه است؟
تحقیقات نشان داده است که بیشترین مقدار تولوئن در هوای داخل خانه وجود دارد که ناشی از مصرف محصولات مختلف است. قرارگرفتن در معرض این ماده همچنین در محل کار برای افراد شاغل در کارخانه های رنگسازی و نقاشان ساختمان رخ می دهد.

این ماده به سادگی از طریق دستگاه تنفس، گوارش و به مقدار کمتر از طریق پوست جذب بدن می شود. دستگاه تنفس مسیر اصلی جذب تولوئن است و بخارات استنشاقی آن به سرعت از طریق ریه ها جذب شده و به طور گسترده در بافت های بدن خصوصا بافت چربی توزیع می شود.

تولوئن استنشاقی پس از هیدروکسیلاسیون اولیه ابتدا به بنزیل الکل و بعد از اکسیداسیون به بنزوئیک اسید تبدیل می شود. این ماده برای تشکیل اسید هیپوریک با گلیسین کنژوگه می شود که متابولیت اصلی تولوئن در بدن است و به عنوان یک شاخص در خون و ادرار می تواند اندازه گیری شود.