تعریف پرتودرمانی

پرتودرمانی یا رادیوتراپی یکی از روش های درمان بیماری سرطان است که برای از بین بردن سلول های سرطانی و کوچک شدن تومورها استفاده می شود.

سرطان زمانی اتفاق می افتد که سلول های قدیمی یا آسیب دیده به طور غیرقابل کنترل تقسیم و تکثیر شوند. سلول های سرطانی حتی وقتی بدن به آنها دستور توقف می دهد به سرعت تکثیر می شوند.

هدف از رادیوتراپی بهبود سرطان، کنترل یا تسکین علائم سرطان است. پرتودرمانی سلول های طبیعی و همچنین سلول های سرطانی شما را از بین می برد. برای به حداقل رساندن عوارض جانبی درمان یک انکولوژیست با استفاده از تجهیزات و تکنیک های خاص تومور شما را به طور دقیق هدف قرار می دهد و آسیب سلول های سالم را کاهش می دهد.

پرتودرمانی تنها یک روش برای درمان سرطان و سایر شرایط است. تمام گزینه های درمانی خاص سرطان را با پزشک خود در میان بگذارید تا بفهمید کدام روش های درمانی مناسب شما هستند.

انواع پرتودرمانی:
پرتودرمانی خارجی:
در این روش پرتو را از دستگاه خارج از بدن برای درمان بسیاری از انواع سرطان دریافت می کنید. یک انکولوژیست یا تکنیسین رادیوتراپی پرتو را دقیقاً به سمت تومور یا سرطان هدایت می کند.

پرتودرمانی داخلی:
رادیوتراپی داخلی یا براکی تراپی شامل قرار دادن مواد رادیواکتیو در داخل تومور یا درست کنار تومور یا سرطان است. به عنوان مثال، یک انکولوژیست ایمپلنت های بذر رادیواکتیو را در غده پروستات قرار می دهد.

رادیوداروها:
داروهای رادیواکتیو هستند که از طریق تزریق IV یا به صورت قرص در حفره بدن قرار می گیرند. به عنوان مثال، یک انکولوژیست پرتودرمانی از ید رادیواکتیو برای درمان سرطان تیروئید و آنتی بادی های رادیواکتیو برای درمان موارد خاص لنفوم غیر هوچکین استفاده می کند. رادیوداروها همچنین می توانند تومورهای مغزی و دردهای استخوانی ناشی از سرطان استخوان را درمان کنند.

سایر اقداماتی که ممکن است همراه پرتودرمانی انجام شود:
پزشک شما ممکن است یک یا چند روش را علاوه بر رادیوتراپی برای درمان سرطان توصیه کند. این روش ها شامل:

• ایمنی درمانی. سیستم ایمنی بدن شما را برای کمک به مبارزه با سرطان تقویت یا تحریک می کند.
• شیمی درمانی. با داروهای حاوی مواد شیمیایی سمی که رشد سلول های سرطانی را کند یا متوقف می کنند، سرطان را درمان می کند.
• هورمون درمانی. جلوی اثرات هورمون هایی را می گیرد که رشد برخی سرطان ها را تحریک می کنند.
• لیزر درمانی. تومورها را برطرف می کند و علائم سرطان را با لیزر درمان می کند.
• درمان فوتودینامیکی. ترکیبی از داروهای حساس به نور با طول موج های خاص نور است. پزشک دارو را به تومور شما تزریق کرده و در معرض نور قرار می دهد. این روش واکنشی را ایجاد می کند که سلول های سرطانی را از بین می برد.

جراحی تومورهای سرطانی و غیرسرطانی. پزشک شما همچنین ممکن است با برداشتن بافت های پیش سرطانی از جراحی برای جلوگیری از سرطان استفاده کند.

چرا پرتودرمانی انجام می شود؟
پزشکان اغلب از رادیوتراپی برای درمان سرطان استفاده می کنند. پزشک شما ممکن است رادیوتراپی را به موارد زیر توصیه کند:

• از بین بردن تومور سرطانی.
• کاهش خطر رشد مجدد سرطان پس از سایر درمان هایی مانند جراحی یا شیمی درمانی.
• کوچک کردن تومور قبل از برداشتن آن.
• کوچک کردن تومور برای کاهش درد یا سایر علائم سرطان.

پرتودرمانی در چه مواردی توصیه می شود؟

• سرطان مقعد.
• سرطان مثانه.
• سرطان استخوان.
• سرطان مغز و تومورها.
• سرطان پستان.
• سرطان دهانه رحم، تخمدان و رحم.
• سرطان سر و گردن.
• سرطان ریه.
• لنفوم.
• سرطان پروستات.
• سرطان پوست.

پزشکان گاهی اوقات نوع خاصی از رادیوتراپی را توصیه می کنند که رادیو جراحی استریوتاکتیک نامیده می شود (Gamma Knife و CyberKnife). این مورد برای درمان برخی بیماری های غیر سرطانی مغز، از جمله صرع، ناهنجاری های شریانی، بیماری پارکینسون و نورالژی سه قلو مورد استفاده قرار می گیرد. پزشکان همچنین از رادیوتراپی برای درمان پرکاری تیروئید استفاده می کنند.

چه کسی پرتودرمانی را انجام می دهد؟
تکنسین پرتودرمانی یا انکولوژیست رادیوتراپی را انجام می دهد. متخصصان انکولوژی رادیوتراپی در درمان سرطان و بیماری های مرتبط با اشعه تخصص دارند. متخصصان آنکولوژی در تشخیص، درمان و پیشگیری از سرطان تخصص دارند.

پرتودرمانی چگونه انجام می شود؟
رادیوتراپی شما در بخش رادیولوژی بیمارستان یا رادیولوژی سرپایی انجام می شود. پرتودرمانی بسته به نوع، اندازه و محل تومور سرطانی و سایر عوامل متفاوت است. این کار با پرتوی خارجی معمولاً هر روز به مدت چندین هفته انجام می شود و شامل مراحل زیر است:

تیم مراقبت شما با استفاده از معاینات تصویربرداری، مانند CT یا MRI، پرتودرمانی شما را برای تعیین تومور و بافت های طبیعی اطراف آن آماده می کند.

تیم مراقبت از شما قالب های جداگانه یا دستگاه های دیگری استفاده می کند تا شما را دقیقاً در وضعیت خاصی برای رادیوتراپی نگه دارد. این عمل تضمین می کند که پرتوی تابشی بافت سرطانی و فقط مقدار کمی از بافت طبیعی اطراف آن را تحت تأثیر قرار می دهد. این تیم همچنین ممکن است پوست شما را علامت گذاری کند تا به موقعیت دقیق کمک کند.

تیم مراقبت شما نوع دقیق و دوز تابش را برای درمان تومور تعیین می کند. شما لباس بیمار خواهید پوشید و ممکن است لازم باشد جواهرات، کلاه گیس، عینک یا هر وسیله دیگری را که می تواند در رادیوتراپی تداخل ایجاد کند را بردارید.

تیم مراقبت شما را روی سطحی قرار می دهد و ممکن است یک تزربق داخل وریدی (IV) را برای دادن مایعات و یک داروی آرامبخش ملایم یا داروهای دیگر انجام دهد. ممکن است از فریم مخصوصی برای سر شما استفاده کنند و از روش های دیگری برای کمک به شما برای در امان ماندن از برخی انواع پرتوها استفاده کنند. شما احتمالاً همان روز، معمولاً بلافاصله پس از جلسه رادیوتراپی به خانه خواهید رفت.

آیا احساس درد خواهم کرد؟
پرتودرمانی به خودی خود بدون درد است. ممکن است از یک روش خاص، مانند اتصال یک قاب مخصوص سر برای جراحی رادیو استاتیک دچار ناراحتی شوید. در صورت لزوم داروهای ضد درد و آرامبخش دریافت خواهید کرد تا در حین انجام عمل و بعد از آن راحت باشید.

عوارض جانبی پرتودرمانی چیست؟
عوارض احتمالی رادیوتراپی بسته به نوع و دوز تابش و منطقه بدن که نیاز به درمان دارد، متفاوت است. عوارض جانبی معمولاً موقتی است و برخی از افراد هیچ عارضه جانبی را تجربه نمی کنند. در مورد عوارض احتمالی رادیوتراپی با پزشک خود صحبت کنید. خطرات عمومی و عوارض احتمالی شامل موارد زیر است:

• توسعه یک سرطان جدید (نادر).
• در صورت نزدیک بودن تابش به سر یا گردن مشکل در بلع.
• خستگی.
• ریزش مو در نزدیکی محل درمان.
• ناباروری.
• مشکلات مفصلی.
• حالت تهوع و استفراغ و اسهال.
• تحریک پوست، خشکی، خارش، لایه برداری یا تاول زدن.
• تورم.

چگونه خطر ابتلا به عوارض پرتودرمانی را کاهش دهیم؟
با دنبال کردن برنامه درمانی خود می توانید خطر عوارض خاص را کاهش دهید:

• اجتناب از بارداری طبق دستور پزشک. در صورت وجود احتمال بارداری، بلافاصله به پزشک خود اطلاع دهید.
• پیروی از دستورالعمل های فعالیتی، محدودیت ها و توصیه های رژیم غذایی و سبک زندگی قبل و بعد از را رادیوتراپی
• هرگونه عوارض غیرمعمولی را بلافاصله به پزشک اطلاع دهید. داروهای خود را دقیقاً طبق دستور مصرف کنید.

چگونه می توانم برای پرتودرمانی آماده شوم؟
اقداماتی که قبل از درمان انجام می دهید می تواند باعث راحتی و بهبود نتیجه درمان شما می شود. برای پرتودرمانی می توانید به شکل زیر آماده شوید:

پاسخ دادن به همه سوالات مربوط به سابقه پزشکی، آلرژی ها و داروها. اینها شامل داروهای نسخه ای، داروهای بدون نسخه، درمان های گیاهی و ویتامین ها است. بهتر است همیشه یک لیست از شرایط پزشکی، داروها و آلرژی های خود را به همراه داشته باشید.

ترک سیگار، زیرا سیگار کشیدن جریان خون در بافت ها را به خطر می اندازد که می تواند اثرات جانبی اشعه را بدتر کند. مصرف یا قطع داروها دقیقاً طبق دستورالعمل پزشک برخی از اعمال قبل از رادیوتراپی است.

بعد از پرتودرمانی چه احساسی خواهم داشت؟
افراد اغلب بلافاصله پس از رادیوتراپی احساس خوبی دارند. عوارض جانبی مانند خستگی و تحریک پوستی، ممکن است بعد از چند بار درمان ایجاد شود. آنها به طور کلی خفیف و موقتی هستند.

عوارض جانبی بسته به نوع و دوز پرتودرمانی و منطقه بدن که نیاز به درمان دارند متفاوت است. برخی از عوارض جانبی ممکن است به مدت شش ماه یا بیشتر پس از پرتودرمانی شما رخ ندهد. برخی از افراد هیچ عارضه جانبی نخواهند داشت.

از پزشک خود در مورد عوارض جانبی بالقوه نوع رادیوتراپی و اینکه چگونه می توانید آنها را کنترل یا به حداقل برسانید، سوال کنید. پزشک می تواند داروهایی را برای کاهش برخی از عوارض جانبی توصیه کند. اگر در کنترل اثرات جانبی مشکل دارید با پزشک خود تماس بگیرید.

چه موقع می توانم به خانه بروم؟
بعد از رادیوتراپی احتمالاً به خانه خواهید رفت. برخی از افراد ممکن است لازم باشد مدت کوتاهی در بیمارستان بمانند یا برای پیگیری و معالجه بیشتر در بیمارستان بستری شوند.

به جلسات بعدی خود برای رادیوتراپی متعهد باشید اگر بین ملاقات ها مشکلی دارید با پزشک خود تماس بگیرید. در صورت بروز عوارض جانبی یا علائمی که کنترل آن دشوار است یا بدتر می شوند، بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید.