تعریف عملیات خاکی

«عملیات خاکی» (Earthwork)، فرآیند خاکبرداری و خاکریزی بخشی از سطح زمین، به منظور آماده سازی محل برای اجرای پروژه های مختلف عمرانی و معدنی است.

هدف از عملیات خاکی به سازه در حال اجرا بستگی دارد. به عنوان مثال، در پروژه های راه سازی و کانال سازی، اجرای این عملیات به منظور دستیابی به مسیری با شیب و راستای مناسب انجام می گیرد.

البته اطمینان از استحکام کافی زیرسازی مسیر نیز از دیگر اهداف خاکبرداری و خاکریزی است.

علاوه بر این در برخی از موارد، شیب پایدار شیروانی های خاکی با استفاده از عملیات خاکی تامین می شود.

تعریف عملیات خاکی چیست؟
مطابق با نشریه 101 سازمان برنامه ریزی و مدیریت بودجه با عنوان «مشخصات فنی عمومی راه»، عملیات خاکی، کلیه کارهای لازم برای تمیز کردن بستر و حریم راه، خاکبرداری و خاکریزی خاک، سنگ و یا سایر مصالح در منطقه عملیات طرح، مطابق با نقشه های اجرایی یا دستورات دستگاه نظارت است.

بر اساس تعریف استاندارد BS 6031:2009، خاکبرداری، خاکریزی و ساخت شیروانی به عنوان عملیات خاکی در نظر گرفته می شوند.

به طور کلی، مجموعه فرآیندهای خاکبرداری، بارگیری، باربری، بهسازی، خاکریزی، تراکم مواد طبیعی (خاک یا سنگ) و استفاده از مصالح ثانویه یا بازیافتی برای دستیابی به یک حفریه یا خاکریز پایدار و بادوام، عملیات خاکی است.

البته اصطلاح «Earthworks» برای اشاره مستقیم به سازه های ایجاد شده از عملیات خاکی نظیر خاکریز، شیروانی مصنوعی و شیروانی طبیعی نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

کاربرد و اهمیت عملیات خاکی در چیست؟
بهترین شرایط برای اجرای پروژه های عمرانی، ساخت سازه ها بر روی زمین های صاف و مستحکم است. هموار بودن زمین و ظرفیت باربری بالای آن، ایمنی کاربران و طول عمر سازه را افزایش می دهد.

در اغلب پروژه های عمرانی (مخصوصا پروژه های بزرگ)، مواجهه با ناهمواری ها و یا مصالح ضعیف اجتناب ناپذیر است.

در این شرایط، عوامل پروژه مجبور به برداشتن بخشی از زمین و فراهم کردن محیط مناسب برای شروع فعالیت های اجرایی بر اساس طرح خواهند بود. این کار توسط عملیات خاکی انجام می شود.

از کاربردهای عملیات خاکی در پروژه های مختلف می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• احداث خاکریز.
• معدنکاری (احداث مسیرهای دسترسی، استخراج مواد معدنی، پر کردن فضاهای خالی و غیره).
• راه سازی و احداث بزرگراه (زیرسازی، تامین شیب مناسب مسیر، ساخت شیب و خاکریز).
• احداث راه آهن (زیرسازی و تامین شیب مناسب مسیر).
• ساخت گذرگاه (خاکبرداری و ایجاد فضای مناسب برای اجرا).
• سدسازی (فونداسیون و بدنه).
• پل سازی (فونداسیون و تکیه گاه).
• تونل سازی.
• ساخت ترانشه (خاکبرداری و آماده سازی محل برای اجرای پروژه ها).
• ساخت کانال (تامین زیرسازی و شیب مناسب).
• ساختمان سازی (مسکونی و تجاری).