انواع سد بر اساس ماده سازنده

انواع سد بر اساس ماده سازنده کدام هستند؟
به طور کلی، موادی نظیر خاک، سنگ، باطله معدنی یا کارخانه ای، بتن، مصالح بنایی (آجر، سنگ، ملات)، فولاد، چوب، پلاستیک یا ترکیبی از این مواد در ساخت سدها قابل استفاده هستند.

امروزه، بتن، خاک و سنگ به عنوان مصالح اصلی در اکثر پروژه های سدسازی مورد استفاده قرار می گیرند.

سد ملاتی چیست؟
سازه بنایی، سازه ای است که از کنار هم قرار دادن چندین جز تشکیل می شود. به طور کلی، اجزا اصلی سازه هایی بنایی، آجر یا سنگ و ماده اتصال دهنده آن ها، ملات سیمانی است.

«سدهای ملاتی» (Masonry Dams) یا سد با مصالح بنایی، با استفاده از سنگ یا آجر ساخته می شوند. در این نوع سد، ملات سیمانی به منظور اتصال بلوک ها مورد استفاده قرار می گیرد.

از انواع سدهای ملاتی می توان به سدهای قوسی و وزنی اشاره کرد.

سد بتنی چیست؟
بتن، متداول ترین ماده مورد استفاده برای ساخت سدها است. مناسب بودن چگالی بتن و مقاومت بتن، آن را به یک گزینه مناسب برای ساخت این سازه ها تبدیل می کند.

اکثر سدهای بزرگ دنیا با استفاده از بتن ساخته شده اند. این ماده پرکاربرد در انواع مختلف سدها (وزنی، قوسی و پشت بنددار) مورد استفاده قرار می گیرد.

سد خاکی چیست؟
«سدهای خاکی» (Erathen Dams)، با استفاده از خاک معمولی ساخته می شوند. این نوع سدها در مواردی مورد استفاده قرار می گیرد که فونداسیون خاکی بسیار ضعیف یا قادر به تحمل وزن سدهای ملاتی نباشد. به دلیل استفاده از خاک معمولی، هزینه ساخت سدها خاکی نسبت به انواع دیگر سدها بسیار کم تر است.

سد سنگریزه ای چیست؟
«سدهای سنگریزه ای» (Rock-Filled Dams)، با استفاده از مواد سنگی ریز و درشت ساخته می شوند. بالادست این نوع سدها، از خشکه چین بدون ملات و پایین دست آن ها از سنگ های آواری است.

یک لایه دال بتن آرمه نیز به منظور جلوگیری از نفوذ آب در بخش بالادست مورد استفاده قرار می گیرد.

پایداری سدهای سنگ ریزه ای از سدهای خاکی بیشتر است. به علاوه، ماهیت انعطاف پذیر آن ها، مقاومت شان در برابر بارهای دینامیک را افزایش می دهد.

سد لاستیکی چیست؟
«سدهای لاستیکی» (Rubber Dams)، استوانه های لاستیکی هستند که به منظور افزایش سطح آب بالادست در مسیر کانال، رودخانه، سرریز یا تاج سد قرار می گیرند.

سد چوبی چیست؟
سدهای چوبی، نوعی از سدهای موقتی هستند که با استفاده از الوار و تخته های چوبی ساخته می شوند.

ارتفاع این نوع سدها معمولا بین 2 تا 4 متر و حداکثر 8 متر است. سدهای چوبی در گذشته رواج زیادی داشتند. این سدها به منظور انحراف آب برای ساخت سد اصلی، کنترل جریان آب سیل و دیگر مقاصد موقتی مورد استفاده قرار می گرفتند.

سدهای چوبی نسبت به سدهای دیگر، هزینه کم تری دارند. با این وجود، به دلیل طول عمر پایین و کاربری های محدود، استفاده از چوب به عنوان ماده اصلی سدها در حال منسوخ شدن است.

سد فولادی چیست؟
در اوایل قرن 19 میلادی (اواخر قرن 12 شمسی)، فولاد به طور آزمایشی برای ساخت چند سد مورد استفاده قرار گرفت.

سدهای فولادی از قرار دادن چندین ورق به صورت شیب دار و جانمایی چندین تیر باربر در پشت این ورق ها ساخته می شوند.

به دلیل هزینه بالای سدهای فولادی نسبت به سدهای ملاتی، بتنی و خاکی، استفاده از آن ها به عنوان سازه های دائمی را می توان یک آزمایش شکست خورده در نظر گرفت.

در مجموع، فولاد نیز مانند چوب، فقط برای ساخت سدهای موقت مورد استفاده قرار می گیرد. این نوع سد، برای ارتفاع 15 تا 18 متر مناسب هستند.