سقف های قوسی

اوج استفاده از این هنر و به کارگیری قوس ها و گنبدها، به دوران ساسانیان می رسد. در این دوره بناها با ایوان های بلند و پوشش های گنبدی کوتاه و بلند و با مهارت خاص معماران آن زمان ساخته می شد. از نمونه های بارز بناهای این دوره می توان طاق بسیار عظیم کسری(ایوان مدائن) را در تیسفون نام برد.امروزه، در معماری جدید، به کارگیری شیوه های معماری سنتی هم چنان رونق داشته و از انواع آن در ساخت نماهای بیرونی، نعل درگاه بالای درها و پنجره ها، ایوان ورودی مساجد و شبستان ها و … استفاده می شود.

عملکرد قوس ها در مقابل نیروی وارده

برای پوشش دادن نعل درگاه ها با دهانه های کم یا زیاد و پوشش سقف ها در شکل و فرم های مختلف از قوس ها استفاده می شود. چنانچه بر قوس ها، نیروی فشاری، وارد شود، این نیرو از تیزهی قوس به پایهی دو طرف قوس ها منتقل می شود. این نیرو که حاصل وزن تیر و دیواره بر روی قوس ها است، در محل تکیه گاه به دو مؤلفهی افقی و قائم تجزیه شده، این دو نیرو که از نیروی اصلی منشعب شده اند از طریق دیوار و ستون های جانبی به زمین منتقل می شود.بنابراین زملا است که در ساختن تکیه گاه، نهایت دقت به عمل آمده تا رانش قوس بر تکیه گاه ها و ستون ها اثر نگذارد.

انواع قوس ها

قوس ها براساس شکل آن تقسیم می شوند، هر یک ازاین قوس ها با توجه به نیروی فشاری وارد برآن تقسیمات هندسی و بنا به محل های حساس در قوس به سه دستهی کلی تقسیم می شوند.

قوس های مدور

• از این قوس ها در تحمل نیروی فشاری و هم چنین نعل درگاه های آجری در و پنجره ها و …، به صورت قوس های تزیینی استفاده می کنند.

قوس های تیز

• این نوع قوس ها دارای ظرفیت باربری بیشتری نسبت به قوس های نیم دایره ای بوده و در پوشش گنبدها نیز کاربرد دارد. از این قوس ها در کارهای تزیینی، مانند رسمی بندی و یزدی بندی به کار می رود.

قوس هاى تزیینى

• این نوع قوس ها بیشتر جنبهی تزیینی داشته و قابلیت باربری آن کم است. این نوع قوس ها در نماسازی و نعل درگاه، کاربرد فراوان دارد.

قوس تخت لنتو

قوس تخت یا مستقیم برای پوشش هایی با نیروی فشاری کم و در دهانه های زیر یک متر ساخته می شود. این قوس بدون خیز است و نمای زیرقوس با ستون های دو طرف در محل تکیه گاه، زاویهی 90 درجه می سازد. این نوع قوس از نوع قوس های تزیینی است.پس از این که ستون، با ارتفاع لازم ساخته شد، برای قرارگیری قوس و اتصال آن بر روی دو ستون، باید به اندازهی نصف رج از هر طرف، جای خالی باقی بماند.

جهت مهار کردن قوس نیز می توان، در وسط قوس از پروفیل یا چوب گرد مقاوم استفاده نمود. در حین انجام کار نیز باید لبهی پایینی و لبهی بالایی قوس را ریسمانکاری نمود، تا قوس کاملاً صاف اجرا شود.ارتفاع قوس تیز متغیر است و برحسب ارتفاع خود دارای خصوصیاتی خاص دارد. این قوس ها به طور کلی به سه دسته تقسیم می شوند.

قوس هاى تیز با ارتفاع زیاد

• این قوس ها به قوس های شاخ بزی معروفند. این قوس ها به علت ارتفاع زیاد در برابر نیرو، مقاومت زیادی دارد و به علت تیز بودن شانه ها، نیروی فشاری به راحتی به ستون ها منتقل می شود.

قوس هاى تیز با ارتفاع متوسط

• این قوس ها به قوس های شاه عباسی معروفند. این قوس ها دارای قدرت باربری بسیار خوبی است و هم به عنوان قوس های تزیینی مورد استفاده قرار می گیرد. از این نوع قوس بسیار در بناهای سنتی استفاده شده است.

قوس تیز کند

• این قوس دارای ارتفاع کمی است و زیاد در برابر نیروهای فشاری مقاوم نبوده و بیشتر به عنوان قوس تزیینی به کار می رود.

موارد دیگر

• انواع دیگر از قوس های تیز نیزموجود است که هم باربر بوده و هم در تزیین از آن ها استفاده می شود. مانند قوس های سه قسمت، پنج و هفت تند، قوس مربع، قوس های چیدری، پنج قسمت، هشت قسمت و….