مقررات حمل و نقل ریلی کالای خطرناک

این مطلب فصل دوم دستورالعمل  حمل ونقل کالای خطرناک راه آهن جمهوری اسلامی ایران می باشد که در سال 1383 و 1384 توسط معاونت بهره برداری و سیر و حرکت تدوین شده است:

الف- مقررات عمومی

حمل ونقل کالاهای خطرناک شامل حمل و نقل کالاهای خطرناک ویژه (کالاهای خطرناک کلاسهای 1و7 و لیست کالاهای مندرج درضمایم 1و2 (و سایر کالاهای خطرناک (سایرکلاسها) می باشد که مقررات مشترک این دو گروه به شرح ذیل می‌باشد:

ماده 9: مواد خطرناک با رعایت این مقررات و مقررات عمومی کشور درصورتی برای حمل قبول می شود که اولا وسایل مختصه حمل آنها را راه آهن داشته باشد و ثانیا طوری بسته بندی شوند که ازمخاطره محفوظ بمانند. ضمنا درعین اینکه راه آهن کمال احتیاط را نسبت به حمل و نقل آنها رعایت می نماید، چنانچه خطری روی داد و مواد خطرناک ازبین رفت جبران خسارت برعهده راه آهن نیست.

تبصره: موادی که جزو کالاهای خطرناک می باشند به شرح فهرست ضمیمه این مقررات بوده و آنچه بعدا توسط مراجع ذیربط و یا مصوبات هیئت مدیره کالای خطرناک تشخیص داده شود به فهرست مذکور اضافه خواهد شد.

ماده 10: اگر شخصی کالاهای خطرناک را برای فرار از پرداخت کرایه یاپرداخت کرایه کمتر یا فرار از رعایت مقررات عمومی یا به هرمنظور در موقع تحویل بار به راه آهن، کالای معمولی قلمداد کند علاوه بر تعقیب قانونی و دریافت تفاوت کرایه، یک برابر مبلغ کرایه هم به عنوان جریمه دریافت خواهد شد و هرگاه از این عمل در حین حمل و نقل خسارتی متوجه راه آهن یا کالاهای دیگری که باراه آهن حمل می شود روی دهد، مسئولیت و خسارت آن بدون قید و شرط متضامنا به عهده فرستنده و یا واسطه و متصدیان دیگری که در این امر ازطرف صاحب بار دخالت داشته اند خواهد بود.

ماده 11: تخلیه و بارگیری کالاهای خطرناک بایستی درخطوط تعیین شده ایستگاه‌ها انجام شود و واگن‌های واگذار شده پس از توقف علاوه براینکه باید به یکدیگر متصل و ترمز دستی‌های آنها مطابق 38 مقررات بسته شده باشد، به وسیله کفش خط نیز محفوظ شوند و با گذاردن علامت ایست خط مذکور مسدود گردد.

تبصره: در صورتیکه امکان اتصال واگن‌ها به یکدیگر وجود نداشته باشد بایستی هرگروه از واگن‌های مستقر شده در خط با بستن ترمز دستی و قرار دادن یک کفش خط برای آنها مهار شوند.

ماده 12: آرایش، تشکیل و تنظیم قطارهای حامل کالاهای خطرناک براساس جدول فاصله و آرایش (‌پیوست شماره 1) و همچنین ستون 16 جداول شناسایی وعملیات (پیوست شماره 2) می‌باشد.

ماده 13: جوشکاری واگن‌های حامل کالاهای خطرناک ممنوع است.

ماده 14: در طرفین واگن‌های حامل کالاهای خطرناک بایستی علائم خطر و برچسب‌های مربوطه طبق ماده 4 این مقررات نصب گردد.

ماده 15: هنگام بارگیری، تخلیه، مانور واگن‌های حامل کالاهای خطرناک استعمال دخانیات، افروختن چراغ یا آتش در نزدیک واگن یا محوطه ای که کالاهای خطرناک در آنجا قرار گرفته اکیدا ممنوع است.

ماده 16: قبل از واگذاری واگن جهت بارگیری کالاهای خطرناک باید واگن‌ها کاملا بازدید و از هر نظر سالم و بدون عیب باشند.

ماده 17: در واگن‌های حامل کالاهای خطرناک که کف آنها چوبی است بایستی ازکفش ترمزکامپوزیت استفاده گردد. در غیر این صورت استفاده از ترمز هوای اینگونه واگن‌ها ممنوع بوده و بیش از12 محور متوالی واگن بدون ترمز نبایستی دریک قسمت از قطار قرار بگیرد.

ماده 18: حمل واگن‌های حامل کالاهای خطرناک سریع الاشتعال (کلاس با) 3 واگن حامل پنبه دریک قطار ممنوع است.

ماده 19: مسئول یا متصدی ترافیک ایستگاه موظف است قبل از انجام عملیات مانور با واگن‌های حامل کالاهای خطرناک، سرمانورچی را در جریان امر قرار داده و ایشان نیز لکوموتیو ران را مطلع نماید.

ماده 20: مسئول وقت ایستگاه موظف است قبل ازعملیات مانور واگن‌های حامل کالاهای خطرناک، درصورت داشتن فرد همراهی کننده، نامبرده را نیز در جریان امر قرار دهد.

ماده21: حمل واگن‌های حامل کالاهای خطرناک با قطارهای مسافری یا مختلط ممنوع است.

ماده 22: در صورت وجود واگن حامل کالاهای خطرناک رئیس قطار بایستی قبل ازحرکت قطار از ایستگاه ضمن کنترل علائم خطر و برچسب‌های الصاق شده بر روی واگن‌ها، مراتب خطرناک بودن محموله را به اطلاع لکوموتیوران برساند و در صورتی که هریک از واگن‌های حامل کالاهای خطرناک فاقد 39 علائم و برچسب باشد، رئیس قطار موظف است پس از مخابره تلفنگرام تا اولین ایستگاه تشکیلاتی ادامه سیر دهد. حرکت این قبیل واگن‌ها از ایستگاه تشکیلاتی بدون رفع نواقص مذکور ممنوع است.

ماده 23: در صورت بروز حادثه برای قطارهای حامل واگن‌های محتوی کالاهای خطرناک درخطوط برقی، قبل از هر اقدامی بایستی برق شبکه بالاسری قطع گردد.

ماده 24: اگردر نزدیکی انبارکالاهای خطرناک یا واگن‌های حامل این نوع کالاها، آتش سوزی یاسانحه ای روی دهد بایستی اقدامات ایمنی را مطابق با دستورات کارت احتیاطی کالاهای خطرناک انجام داد.

تبصره: کارت احتیاطی کالاهای خطرناک بایستی دراختیار ایستگاه های تشکیلاتی، کنترل نواحی و واحدهای ذیربط قرارگیرد.

ماده 25: متوقف نمودن وانفصال واگن‌های حامل کالاهای خطرناک درایستگاه‌های غیرتشکیلاتی درطول مسیر ممنوع است. در صورت بروز سانحه یا مسدودی یا هر عامل دیگر که توقف واگن‌ها را تحمیل نماید، بایستی به محض رفع مشکل، واگن با اولین لکوموتیو اعزام شود. توقف واگن‌ها بایستی درخطوط دور از ساختمان‌ها و ابنیه و با بستن ترمزهای دستی براساس مقررات و گذاردن کفش خط و نصب تابلوی ایست انجام شود.

تبصره: توقف در ایستگاه‌های تشکیلاتی با رعایت مقررات فوق بلامانع است.

ماده 26: هر گاه لکوموتیو حامل کالاهای خطرناک به علتی قادر به حمل قطار نباشد و یا قطار نیاز به امداد داشته باشد کنترل اداره کل مربوطه بایستی ضمن اعلام به کنترل مرکزی با اولویت اول نسبت به تمامی قطارهای باری نسبت به امداد اقدام و برای قطارهای دیگر نیز پیش بینی لازم را بنماید.

ب - شرایط ویژه حمل ونقل کلاسهای 1و7
باتوجه به ویژگی‌های کالاهای خطرناک کلاس‌های 1و 7 وهمچنین کالاهای ذکرشده درضمایم (1)و(2)، حمل ونقل این قبیل کالاها نیاز به مراقبت‌های بیشتری علاوه بر مقررات عمومی دارد.

مقررات حمل کالاهای خطرناک ویژه بشرح ذیل می باشد:

ماده 27: برای حمل کالاهای خطرناک ویژه (کلاسهای) 7و1 باید حداقل 24 ساعت قبل به وسیله فرستنده تقاضای واگن به عمل آید وچنانچه مواد مزبور کمتر ازظرفیت یک واگن باشد باید کرایه ظرفیت کامل واگن دربست با رعایت مصوبات هیئت مدیره پرداخت شود.

ماده28: توقف لکوموتیو درمجاورت محل بارگیری، تخلیه وانبارکالاهای خطرناک ویژه اکیدا ممنوع است وچنانچه عبورلکوموتیو ازنزدیکی آن لزوم پیداکند بایدازتخلیه وبارگیری مطلقا خودداری شود وحتی المقدور روی محمولات را با برزنت پوشانیده و درب واگن یا انبار بسته شده باشد.

ماده29: مسئول وقت ایستگاه موظف است مراتب خطرناک و ویژه بودن محموله واگن‌های ترانزیت یا وارداتی و صادراتی که نیاز به تعویض بوژی دارند را قبل از واگذاری جهت تعویض بوژی با ارسال تلفنگرام به اطلاع مسئول تعویض بوژی برساند.

ماده 30: قطارهای حامل کالاهای خطرناک ویژه بایستی مطابق با مندرجات کارت احتیاطی تجهیزات لازم ایمنی به همراه داشته باشند در غیر اینصورت حمل آنها ممنوع می‌باشد.

ماده 31: دپوی کالاهای خطرناک ویژه درایستگاه‌های راه آهن به جز محل‌های اختصاصی ازقبل تعیین شده ممنوع است وبایستی به محض واگذاری واگن نسبت به بارگیری، تخلیه یا حمل واگن‌ها اقدام گردد.

ماده:32 قبل از ورود و واگذاری واگن‌های حامل کالاهای خطرناک ویژه مسئول وقت ایستگاه باید با ارسال تلفنگرام مراتب را جهت اقدام مقتضی به اطلاع پلیس ناحیه برساند.

ماده 33: بارگیری وتخلیه کالاهای خطرناک ویژه باید در روشنایی و یا در روز انجام گیرد و در مناطق گرم باید صبح زود یا مقارن غروب و در سایر مواقع حتی الامکان در سایه صورت گیرد.

ماده 34: تخلیه و بارگیری کالاهای خطرناک ویژه نباید درسکو و یادر انبار کالای ایستگاه انجام شود بلکه باید در دورترین خط و دور ازابنیه و اماکن راه آهن انجام پذیرد.

ماده 35: واگن‌های حامل کالاهای خطرناک ویژه باید حداقل دو واگن از واگن‌های حامل ریل، تیرآهن، لوله و  امثال آن فاصله داشته باشد.

ماده 36: با قطارهای مخصوص حمل کالاهای ویژه باید مامورفنی و مامور آتش نشانی و مامور پاس‌ور اعزام گردد.

ماده 37: عملیات مانور و تفکیک واگن‌های حامل کالاهای خطرناک ویژه بایستی با احتیاط کامل و حداکثر سرعت مانور 15 کیلومتر در ساعت انجام شود.

ماده 38: حمل واگن‌های حامل کالاهای خطرناک ویژه باکالاهای خطرناک سایر کلاس‌ها ممنوع می باشد.

ماده 39: قطارهای حامل کالاهای خطرناک ویژه دراعزام نسبت به سایر قطارهای باری در اولویت اول می‌باشد به ماده 25 باید محاسبه ترمزدستی به صورت دو برابر کالاهای عادی محاسبه و منظور شود.

تبصره: قطار مستقیم قطاری است که آرایش آن ازمبدا تا مقصد تغییر نمی کند.

ماده 40: واگن‌های حامل کالاهای خطرناک ویژه به طور مستقیم سیر می‌کنند. در صورت لزوم توقف، باتوجه به ماده 25 باید محاسبه ترمزدستی به صورت دو برابر کالاهای عادی محاسبه و منظور شود.

ماده41: مانور قطارهای حامل کالاهای خطرناک ویژه در ایستگاه‌های بین راهی به جز موارد تعمیری و یا خرابی لکوموتیو و یا واگن ممنوع بوده و درصورت تعمیری شدن آن‌ها بایستی مراتب را طی تلفنگرام به اطلاع کنترل اداره کل مربوطه رسانده و کنترل اداره کل مربوطه پس ازکسب تکلیف از معاونت فنی اداره کل مربوطه دستورات لازم را صادر نماید.

تبصره: تعمیر واگن‌های حامل کالاهای خطرناک ویژه با مراقبت و اولویت موکد انجام می شود و بایستی پس از تعمیر با اولین قطار ممکن باتوجه به این مقررات اعزام شوند.

ماده 42: کنترل مبدأ حرکت قطارهای حامل کالاهای خطرناک ویژه موظف است مراتب را طی تلفنگرام به کلیه ایستگاه‌های واقع در مسیر حوزه استحفاظی و کنترل هم‌جوار و کنترل مرکزی اعلام نماید و کنترل‌های مسیر حرکت نیز می‌بایست منطبق با ماده 40 عمل نماید.

تبصره: تشکیل و حرکت قطارهای حامل کالاهای خطرناک ویژه با نظارت و تایید قبلی کنترل مرکزی خواهد بود.

ماده 43: تقسیم قطارهای حامل کالاهای خطرناک ویژه دربلاک ممنوع می باشد و در موارد اجتناب ناپذیر با اطمینان از وجود شرایط کامل ایمنی و پس ازموافقت معاون فنی اداره کل مربوطه بلامانع است.

ماده 44: قطارهای حامل کالاهای خطرناک ویژه بایستی در نمودارگراف با شماره و رنگ خاص مشخص گردد.

ماده 45: حمل کالاهای خطرناک ویژه در قطارهای متراژی و بارهای خارج از گاباری ممنوع می‌باشد.