سود بازرگانی چیست؟

سود بازرگانی به عنوان یک مفهوم پایه در تجارت و اقتصاد، اصالتا در ارتباط تنگاتنگ با دو لغت حقوق گمرکی و حقوق ورودی بوده و به همراه این دو لغت می‌توان تعریف صحیح، عمیق و کاربردی از سود بازرگانی داشت.
در حقیقت عدد دقیق یا درصد آن توسط دولت تعیین و توسط گمرک به ریال از وارد‌کننده دریافت می‌شود و حقوق ورودی یعنی مجموع حقوق گمرکی به همراه سود بازرگانی که به تفصیل در مطلب پیش رو شرح داده می‌شود.

حقوق گمرکی در معادله بالا عددی ثابت و معمولا 4 درصد است. اما عدد آن توسط دولت به منظور حمایت از تولید و تولید‌کننده داخلی سالانه عوض شده و افزایش می‌یابد. در بسیاری از کتب رشته اقتصاد سود بازرگانی درون حقوق ورودی قرار گرفته و به صورت جدا تعریف نمی‌شود.

ممکن است دولت تصمیم بگیرد برای واردات بعضی از کالاها سود بازرگانی را صفر در نظر بگیرد یا اصطلاحا کالاهایی خاص را از آن معاف کند. این امر به معنی حقوق گمرکی صفر نمی‌باشد و در اصل، چهار درصد برای حقوق گمرکی در هر کالایی ثابت می‌ماند و تنها سود بازرگانی صفر شده و دریافت نمی‌شود. نام دیگر سود بازرگانی اصطلاحا مالیات غیر مستقیم می‌باشد. مالیات غیر مستقیم بر اساس قانون تجارت خارجی در هیئت دولت تنظیم شده و توسط تصویب نامه وزیران اجرایی و عملی می شود.

سود بازرگانی عددی است که با توجه به وضعیت کشور، کمبود یا فراوانی کالایی خاص و شرایط سیاسی و اقتصادی می‌تواند کم یا زیاد شود. در حقیقت این سود یکی از اهرم‌های دولت برای تعادل برقرار کردن در واردات کالا و شرایط اقتصادی جامعه می‌باشد. سود بازرگانی مستقل از با کیفیت بودن یا بی کیفیت بودن یک کالا، همچنین نو یا مستعمل بودن آن از وارد‌کننده دریافت می‌شود.

سود بازرگانی می‌تواند بر اساس وزن، حجم یا تعداد دریافت شود که عمدتا سنجش بر اساس وزن در گمرک مرسوم‌تر است. این سود درآمد ارگان‌های مختلف دولت از جمله حق ثبت کالا، حق انحصار کالا یا خدمات، عوارض سالانه شهرداری، عوارض تعاون، هلال احمر، آسفالت، خدمات شهری، راهسازی، عوارض هوایی، دریایی، بهداری، راهداری و غیره را تامین می‌کند.

کاهش سود بازرگانی و افزایش واردات، ضمن تضعیف تولیدات داخلی باعث کاهش درآمد دولت شده و از این جهت هرگونه تغییر در نرخ آن می بایست توسط وزارت اقتصاد و دارایی به دقت بررسی شود.

همانطور که پیش تر ذکر شد تعداد محدودی از کالاها و خدمات از سود بازرگانی معاف بوده و تنها حقوق گمرکی به میزان 4 درصد از آن ها اخذ می‌شود. به عنوان نمونه کلیه شرکت‌ها و موسسات اختراع، نوآوری، دانش بنیان، تولید محصولات اشتغال زا، از پرداخت آن معاف می‌باشند. همچنین بنا بر تشخیص هیئت دولت و به منظور افزایش اشتغال، سود بازرگانی در بنادر خرمشهر، آبادان، بوشهر و جزیزه هرمز شامل تخفیف شده و در برخی از کالاها و مشاغل حقوق گمرکی، مالیات غیر مستقیم و عوارض توسط دولت دریافت نمی‌گردد.