سنگ زولتنایت یا دیاسپور چیست؟

سنگهایی که دارای قابلیت تغییر رنگ زیر نورهای مختلف هستند بسیار کمیاب و گرانبها هستند. در سال 2006 خبری مبنی بر جواهری با قابلیت تغییر رنگ به نام زولتنایت (Zultanite) استخراج شده از معدنی در ترکیه مورد توجه قرار گرفت. بررسی ها نشان داد که این یک گوهر جدید نیست.

اگرچه این ذخایر در کوه پایه های آناتولی ترکیه به تازگی یافت شده بودند ولی این سنگ درواقع در اوایل قرن 19 میلادی تحت نام دَیاسپور (Diaspore) شناخته شده بوده است. اولین توضیح علمی برای دیاسپور در سال 1801 میلادی و یافتن آن در کوه های اورال روسیه بود که نام آن از ریشه یونانی با معنی "ترق و تروق (آهک) هنگام حرارت دهی" گرفته شده است.

هنگامی که مورات آکگون (Murat Akgun)، جواهر فروش ترکی، در سال 2005 معدن دیاسپور در کوه های ایلبیرا (Ilbira) در موغله، شهری در جنوب غربی ترکیه را از از بانک ETI خرید، توانست مجوز بهره برداری آن را کسب کند. وی پس از یافتن کمپانی Milenyum Mining جهت استخراج از معدن، برند و نام تجاری زولتنایت (برخی منابع از Sultanite یاد کرده اند) را ارائه کرد تا یادآور سلطان های امپراتوری عثمانی باشد.

با وجود دو شریک متفاوت در گذشته، مورات آکگون در حالی که صاحب اصلی این معدن بود نام تجاری زولتنایت Zultanite را از دست داد. سپس به دلیلی برخی پیامدهای اقتصادی، سنگهای قیمتی این معدن را تحت نام سزاریت ®CSARITE ارائه کرد. وی در سال 2016 استخراج از این معدن را متوقف کرد و هم اکنون به دنبال یک شریک جهت بازگشایی معدن است.

دیاسپور از نظر شیمیایی دارای فرمول (AlO(OH یا هیدروکسید اکسید آلومینوم و دارای سیستم بلوری ارتورمبیک است. زولتنایت در ذخایر دگرگیسی بوکسیت (bauxite) یافت می شود. دیاسپور دارای سختی 6.5 تا 7 است. این سنگ دارای ضریب شکست بالای 1.702-1.750 است که بین تانزانایت و اسپینل قرار می گیرد.

شکل بلوری دیاسپور به طور کلی ارتورمبیک است که بلورهای منشوری آن دارای سطح مقطع مربع یا مستطیل و دو وجه موازی هستند. گاهی در این سطح های بلور نرم و گاهی خطوط شیاردار می توان مشاهده نمود. بلورهای دیاسپور با رشد کامل شکل کریستالی کمیاب هستند.