چگونگی حل مشکل پلاستیک های موجود در دریاها و اقیانوس ها (بخش دوم)

پروژه های عظیم و پُر زرق و برق مثل پاکسازی اقیانوس، توجه مردم را از مسئله اصلی که حجم عظیم زباله های ریخته شده به اقیانوس ها است، منحرف می کند. به گفته­ پروفسور تامسون، این مسئله را می توان این طور مثال زد: «شما شیر حمام را باز می گذارید تا وان پُر شود و در این حین به آشپزخانه می روید تا برای خودتان یک فنجان چای درست کنید. حالا وقتی به حمام برگردید و ببینید آب از وان حمام لبریز شده است، اولین کاری که می کنید چیست: پاک کردن زمین یا بستن شیر آب؟» آنچه تامسون و افرادی مثل او را نگران می کند این است که پروژه هایی از این دست، لقمه را دور سر می گردانند و کارهای ساده ای را که می توان برای رفع مشکل انجام داد، در نظر نمی گیرند. او در این باره می گوید: «اگر من یک میلیاردر کارآفرین بودم، 99 درصد منابع را صرف بستن جریان زباله به اقیانوس ها می کردم و تنها یک درصد را به پاکسازی فیزیکی اختصاص می دادم.»

باکتری های پلاستیک خوار
اکتری ها احتمالاً تطبیق پذیرترین موجودات جهان هستی هستند و می توانند تقریباً در هر محیطی در این سیاره رشد کنند. بنابراین جای تعجب نیست که در سال های اخیر دانشمندان به شواهدی دست پیدا کرده اند که نشان می دهد برخی باکتری های به توانایی تجزیه­ پلاستیک دست پیدا کرده اند. برای مثال، سال گذشته یک تیم ژاپنی موفق به شناسایی نوعی باکتری شد که توانایی تجزیه زیستی PET (نوعی ماده پلاستیکی که همه جا، از نخ های پلاستیکی البسه تا بطری های آب معدنی به کار می رود) را دارد. این کشف باعث مطرح شدن این پرسش شد که آیا می توان با استفاده از میکرو ارگانیسم ها به جنگ امواج زباله های شناور اقیانوس ها رفت؟

دکتر لیندا زتلر (Linda Zettler)، زیست شناس میکروبی که روی پلاستی اسفیر (زیست بوم هایی هستند که برای زندگی در محیط های پلاستیکی فرگشت یافته اند) کار می کند، عقیده دارد نباید به پلاستیک ها به عنوان یک محیط سترون و عاری از حیات نگاه کرد. او می گوید: «با انجام آزمایش های علمی متوجه می شوید میکروب هایی وجود دارند که به شدت برای زندگی در پلاستیک ها عالی هستند.» تحقیقات دکتر زتلر نشان داده است بین باکتری هایی که در آب اقیانوس زیست می کنند، تفاوت های ژنتیکی شاخصی وجود دارد و این ایده را که این باکتری ها برای تغذیه از پلاستیک ها فرگشت یافته اند، باورپذیر می کند.

البته زندگی در پلاستیک با تجزیه­ کامل و از بین بردن آن تفاوت فراوانی دارد. هر چند پلاستیک ها به صورت طبیعی در اثر فرآیندهای فیزیکی و تابش ماوراء بنفش تجزیه می شوند و ممکن است باکتری ها هم در این بین نقشی داشته باشند؛ اما آن به معنی آن نیست که قرار است تمام این زباله های پلاستیکی در شکم این موجودات میکروسکوپی محو شوند و از بین بروند.

در واقع بعضی باکتری ها ممکن است تنها باعث تجزیه­ پلاستیک ها به قطعات کوچک تر و کوچک تری شوند که نه تنها پاکسازی فیزیکی آنها مشکل تر است، بلکه می توانند آسیب بیشتری به زیست بوم های اقیانوسی بزنند. با وجود این، میکرو ارگانیسم های پلاستیک خوار ایده­ تحقیقاتی جالبی است که ارزش سرمایه گذاری بیشتر را هم دارد. اما با توجه به سرعت و شدت تولید زباله توسط انسان ها، بعید است بتوانیم تمیزکاری را کاملاً به باکتری ها بسپاریم.

زباله ها را به چیزهایی دیگری تبدیل کنیم
در نهایت باید پذیرفت پلاستیک ها دشمن ما نیستند؛ این ماده، سبک، مقاوم، ارزان و بسیار کاربردی است. مشکل اصلی از آنجا شروع می شود که بیش از 40 درصد پلاستیک مصرفی برای تولید وسائل یکبار مصرف مثل لیوان، نی، کیسه های خرید و ظروف غذاخوری پلاستیکی به کار می رود که پس از دور ریخته شدن، عمر بازیافت بسیار طولانی دارند. خوشبختانه تعداد پروژه هایی که به موضوع بازیافت زباله های پلاستیکی می پردازند در حال افزایش است. از این پلاستیک بازیافتی نه تنها می توان برای تولید دوباره­­ مظنونین همیشگی آلودگی (ظروف یکبار مصرف و بسته بندی) استفاده کرد، بلکه می توان با استفاده از آنها کالاهای ضروری تری مثل انواع لباس هم تولید کرد.

مثلاً برخی شرکت ها، بطری های پلاستیکی آب و نوشابه را ذوب می کنند و از آن نخ های پلاستیکی تولید می کنند که نسبت به تولید پلی استر (که پُر استفاده ترین پلاستیک در صنایع نساجی است) در کارخانه 50 درصد انرژی کمتری مصرف می کند. همچنین می توان از پلاستیک به عنوان سوخت هم استفاده کرد؛ فناوری های جدیدی توسعه یافته است که می تواند پلاستیک را به سوخت دیزل و بنزین تبدیل کند.

با حرارت دادن پلاستیک در شرایط کنترل شده و با استفاده از کاتالیزور مخصوص می توان سوختی تولید کرد که حتی نیاز به پالایش مجدد ندارد و می توان به همان شکل از آن استفاده کرد. تمام این کارها به معنی ورود پلاستیک کمتر به طبیعت و اقیانوس ها است.