آیا حق با کینز بود؟

جان هیکس نه تنها حق را به کینز می دهد، بلکه بحث او را دقیق تر هم می کند.

جان ریچارد هیکس اقتصاددانی بریتانیایی است که امروزه به عنوان یکی از مهم ترین و تأثیرگذارترین اقتصاددان های قرن بیستم در نظر گرفته می شود. تأثیراتی که هیکس بر اقتصاد گذاشته بسیار زیاد هستند اما مهم ترین آن ها صورت بندی او از نظریه انتخاب مصرف کننده در اقتصاد خرد و مدل IS-LM یا همان مدل هیکس- هانسن بود که اقتصاد خرد کینزی را به شکلی خلاصه ارائه می داد. هیکس در کتابی تحت عنوان «ارزش و سرمایه» نظریه ارزش و تعادل عمومی را به شدت گسترش داد. تابع تقاضای غرامت یافته هم امروز به افتخار او تابع هیکسی نامیده می شود.

سال های ابتدایی کار نظری هیکس مربوط به اقتصاد کار بود. در آن سال ها بود که هیکس کتاب «نظریه دستمزدها» (1932) را نوشت که امروزه هم به عنوان یکی از منابع مطالعاتی استاندارد در نظر گرفته می‌شود و پس از آن بود که در همکاری با آر.جی.دی آلن دو مقاله بسیار مهم در سال 1934 درباره نظریه ارزش منتشر کرد.

هیکس در سال 1939 با کتاب «ارزش و سرمایه» اوج کار خود را نشان داد. مبنای این کتاب مطلوبیت ترتیبی بود. این کتاب در زمان خودش تمایزی را بین اثر جایگزینی و اثر درآمد روشن کرد، برای فردی که در نظریه انتخاب برای یک مورد دوکالایی قرار دارد. این تمایز البته امروز تبدیل به استانداردی جاافتاده در اقتصاد شده است. در این مسئله، تحلیل یک مورد بسیار مشخص، تعمیم می یابد: تحلیل یک کالا و یک کالای ترکیبی، که ترکیبی از تمامی دیگر کالاها است. این نظریه تمامی افراد و کسب و کارها را از طریق زنجیره های عرضه و تقاضا در سرتاسر یک اقتصاد جمع می کند. با این نظریه می توان مشکل تجمیع را با دقت بیشتری برای انبوهه ای از کالاهای سرمایه ای پیش بینی کرد. در این کتاب است که انگلیسی زبان ها برای اولین بار با نظریه تعادل عمومی آشنا می شوند. جدای از این معرفی، هیکس موفق شد که این نظریه را برای تحلیل دینامیک پالایش کند و برای اولین بار بحثی مشخص را درباره شرایط پایداری برای تعادل عمومی پیش بکشد. طی تحلیل های ارائه شده در این کتاب، هیکس توانست استاتیکی تطبیقی را فرمولیزه کند.

در سال انتشار «ارزش و سرمایه» هیکس معیاری بسیار مشهور برای غرامت را هم توسعه داد که با نام کارایی کالدور- هیکس شناخته می شود و به منظور مقایسه های رفاهی سیاست های عمومی مختلف و وضعیت های اقتصادی گوناگون به کار می رود.

از کینز، کینزی تر
مهم ترین اثر هیکس در اقتصاد کلان، مدل IS-LM یا همان مدل هیکس- هانسن است. هیکس این مدل را در مقاله ای بسیار جالب با عنوان «آقای کینز و اقتصاددان های کلاسیک، یک تفسیر پیشنهادی» منتشر کرد. این مدل تفسیری از نظریه جان مینارد کینز را صورت بندی می کند و اقتصاد را به عنوان خطی تعادلی معرفی می کند که بین 3 کالا کشیده شده: پول، مصرف و سرمایه گذاری. بعدها خود هیکس اعلام کرد که در ابتدا فکر می کرده که این مدل نهایتا به عنوان یک وسیله کمکی برای آموزش در کلاس ها به کارش بیاید.

در این مدل که ابزاری برای اقتصاد کلان است رابطه بین نرخ بهره و بازار دارایی ها نشان داده می شود. IS مخفف کلمات سرمایه گذاری و پس انداز است و LM هم مخفف کلمات ترجیح نقدشوندگی و عرضه پول. جایی که این دو منحنی یکدیگر را قطع می کنند «تعادل عمومی» شناخته می شود و در همین زمان است که خطوط تعادلی هم زمانی هم در کالاها و هم در بازار دارایی ها به وقوع می پیوندد. دو تفسیر مختلف می‌توان از این مدل کرد: اول اینکه تغییرات درآمد ملی، درحالی که سطح قیمت ها برای مدت کوتاه ثابت است، توضیح داده می شود و جدای از آن متوجه می شویم که منحنی تقاضای مجموع می تواند جابه جا شود.

این مدل که در سال 1937 توسط هیکس ارائه شد و پس از آن توسط الوین هانسن گسترش پیدا کرد، بیانی ریاضیاتی از نظریه اقتصاد کلان کینزی است. این مدل بین دهه 40 و 70 به عنوان چارچوب اصلی تحلیل اقتصاد کلان استفاده می شد، اما پس از بحران اقتصادی دهه 70 به این سو، کمتر از آن در پژوهش های اقتصاد کلان استفاده شده است. با این حال هنوز هم اگر در کتابی بخواهند ابزاری مقدماتی را برای توضیح اقتصاد کلان استفاده کنند، از این مدل بهره می برند و حتی اگر چنین هم نکنند، الهامی مفهومی از آن را در قالبی دیگر می ریزند. این مدل هم به صورت مستقل قابل استفاده است هم به عنوان زیرشاخه ای از مدل کلی تر AD-AS که در آن قیمت ها شناور است و تورم هم وجود دارد.

جان هیکس
جان هیکس در بهار 1904 در شهر وارویک انگلستان به دنیا آمد. پدرش روزنامه نگاری محلی بود. او که از کالج کلیفتون در سن 18 سالگی فارغ التحصیل شده بود، برای تحصیلات دانشگاهی وارد آکسفورد شد. با اینکه تخصص هیکس ریاضیات بود علاقه وافری که به تاریخ و ادبیات داشت، باعث شد که وارد مطالعات فلسفی، سیاسی و اقتصادی هم بشود. پس از فارغ التحصیلی هم عمده زندگی اش به تدریس در کمبریج و آکسفورد گذشت. هیکس که تأثیرات زیادی بر نظریه تعادل عمومی و نظریه رفاه گذاشته بود، در سال 1972 موفق به دریافت نوبل اقتصاد شد. او نهایتا در سن 85 سالگی در شهر بلاکلی انگلستان درگذشت.