انواع پذیرش ها و بازارهای بورس انرژی

در بورس انرژی، کالاها به سه صورت پذیرش می شوند:

پذیرش کالا در بازار فیزیکی:
در این حالت درخواست پذیرش کالا به همراه مدارک و مستندات به بورس مربوطه ارائه می شود. پس از احراز کامل بودن مدارک، در بورس ثبت می شوند. کالاها در این بخش به دو دسته کالای اصلی و مشابه تقسیم می شوند و پس از حداکثر 30 روز از تاریخ ثبت درخواست، کالای اصلی به هیئت پذیرش بورس انرژی ارسال می شود. کالای مشابه نیز به کمیته عرضه بورس انرژی ارسال می شود. درنهایت کمیته، ظرف حداکثر 7 روز کاری پس از تکمیل مدارک به مشاوره پذیرش، موافقت یا عدم موافقت خود را با پذیرش اعلام می کند.

پذیرش کالا در بازار فرعی:
کالاهای خارج از گونه و تک محموله ای در بازار فرعی پذیرش و عرضه می گردند. لازم به ذکر است که برای هر نوبت عرضه کالا در بازار فرعی باید درخواستی مجزا به بورس ارائه و با رعایت ترتیبات این فصل، موافقت کمیته عرضه اخذ شود. درخواست پذیرش در بازار فرعی باید توسط مشاور پذیرش به بورس ارائه شود و پس از احراز کامل بودن به کمیته عرضه بورس انرژی ارسال می گردد.

پذیرش اوراق بهادار مبتنی بر کالا در بازار مشتقه:
پذیرش اوراق بهادار مبتنی بر کالا (ازجمله قرارداد سلف موازی استاندارد، قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله) در بازار مشتقه به پیشنهاد بورس، به تصویب هیئت پذیرش می رسد (ماده 43) دارایی پایه از بین کالاهای پذیرفته شده در بورس یا کالاهای دارای بازار نقدی قوی انتخاب شده و باید به تشخیص هیئت پذیرش (ماده 45) حداقل حائز شرایط زیر باشد:

• محدودیت قانونی مؤثر جهت نقل و انتقال دارایی پایه وجود نداشته باشد.
• مرجع قیمتی روزانه قابل اتکا برای بازار نقدی دارایی پایه وجود داشته باشد.
• امکان تحویل فیزیکی دارایی پایه وجود داشته باشد.

کالاهای قابل پذیرش در بورس انرژی
با توجه به جلسه تفکیک فرآورده های نفتی مورخ 14/02/1392 در سازمان بورس و اوراق بهادار کالاهای قابل پذیرش در بورس انرژی بدین شرح اعلام شده است:

ملاک تصمیم گیری جهت پذیرش کالاها در بورس انرژی، ماهیت ذاتی کالا است. به صورتی که کالای موردنظر باید ماهیت انرژی داشته باشد.

کارمزدها:
بورس کارمزدهای زیر را دریافت می کند (ماده 51):

1. کارمزد پذیرش کالا، که به همراه درخواست پذیرش و تکمیل مدارک اولیه از متقاضی دریافت می شود که برابر با 0007/0 ارزش برآوردی معاملات سالانه و تا سقف حداکثر 50 میلیون ریال است.
2. کارمزد درج کالا، که بر اساس آمار سالانه عرضه کالا در بورس از عرضه کننده برای هرسال دریافت می شود که برابر با 0002/0 ارزش معاملات سالانه و تا سقف حداکثر 150 میلیون ریال است.

بازارهای بورس انرژی
بورس انرژی ایران دارای سه بازار فیزیکی، مشتقه و فرعی است. در بازار فیزیکی، کالاهای پذیرفته شده در بورس و در بازار مشتقه، اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای پذیرفته شده در بورس مورد معامله قرار می‏ گیرند. کالاهای تک محموله‏ای و خارج از گونه نیز در بازار فرعی قابلیت معامله دارند. بازار فیزیکی خود شامل سه تابلوی برق، نفت و گاز و تابلوی سایر حامل های انرژی و بازار مشتقه شامل سه تابلوی قرارداد سلف موازی استاندارد، قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله است. همچنین هر یک از تابلوها دارای دو رینگ داخلی و بین‏المللی هستند. در بازار فیزیکی معاملات در قالب قراردادهای نقدی، نسیه، سلف، کشف پریمیوم انجام می پذیرند و قراردادهای آتی، اختیار معامله و سلف موازی استاندارد و … نیز قابلیت معامله در بازار مشتقه را دارا می باشند. بر این اساس، کلیه حامل های انرژی در صورت سابقه فعالیت شفاف و قابل اتکا، امکان پذیرش در این بازار را خواهند داشت. در بورس انرژی ایران معاملات در بازار فیزیکی بسته به تعداد عرضه‏ کنندگان در یک نماد معاملاتی و شرایط عرضه به سه روش حراج حضوری، معاملات تمام الکترونیکی و عرضه یکجا انجام می‏پذیرد. معاملات در بازار مشتقه نیز به صورت تمام الکترونیکی انجام می‏پذیرد.