راه های جذب جیوه
جذب از طریق معده، ریه ها و روده های ضعیف تر انجام می شود. بخار جیوه حتی می تواند از طریق پوست انسان به بدن وارد شود که منتهی به اغما و مرگ می شود. متیل مرکوری برای مخ و قشر مخ اثرات سمی دارد و موجب نکروز کانونی و تخریب سلول های گلیال می شود، نکته قابل توجه آنکه ترکیبات آلی جیوه در مقایسه با ترکیبات معدنی آن سمی تر می باشند که علت آن انحلال و قدرت جذب بیشتر آنهاست.
جیوه از طریق دستگاه تنفس، دستگاه گوارش و پوست می تواند وارد بدن شود. اصلی ترین راه جذب جیوه در مواجهات شغلی، استنشاق هوای آلوده یا تماس پوستی در محیط کار دندان پزشکی، خدمات بهداشتی، صنایع شیمیایی و غیره می باشد. در حالی که خوردن ماهی و حلزون های صدف دار آلوده به متیل مرکوری، استنشاق بخارات موجود در هوا، کوره های زباله سوز و صنایعی که سوخت حاوی جیوه را می سوزانند و رها شدن جیوه در اثر امور دندان پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی، راه های مهم مواجهه جمعیت های عمومی با جیوه می باشند.
جیوه غیر آلی از طریق ته نشست طبیعی، زباله ها و فعالیت های انفجاری، وارد آب یا خاک، و از طریق سنگ معدن، سوزاندن زغال سنگ و زباله و پسآب صنایع وارد آب می شود. فرم آلی جیوه نیز از طریق فاضلاب بعضی کارخانجات وارد محیط زیست می شود، به دنبال فرایندهاى شیمیایى و فعالیت هاى باکتریایى جیوه به متیل جیوه تبدیل مى شود که بسیار خطرناک است.این عنصر و ترکیبهاى آن به آسانى وارد بدن پلانکتونها و ماهى هاى کوچک شده و بدین ترتیب وارد زنجیره غذایى مى شوند.
بدین ترتیب ماهى هاى بزرگ تر، پرندگان و پستاندارانى که غذاى خود را از دریا به دست مى آورند دچار مسمومیت مى شوند و با توجه به اینکه این جانوران از تعداد زیادى ماهى آلوده استفاده مى کنند؛ این امر سبب بزرگ نمایى بیولوژیکى جیوه در بدن آنها و مسمومیت شدید مى شود.ماهى هاى بزرگ تر به دلیل اینکه از تعداد زیادى ماهى کوچک تر براى تغذیه استفاده مى کنند جیوه زیادى را در خود جمع مى کنند که این امر سلامت دیگر جانوران و انسانهایى که از آنها استفاده مى کنند را تهدید مى نماید.
جیوه به طور طبیعی در غذا وجود ندارد اما از طریق جانداران کوچک تری که انسان آنها را می خورد، نظیر ماهیها، وارد زنجیره غذایی می شود. محصولات لبنی گاوها هم ممکن است دارای غلظت بالایی جیوه باشد. معمولا جیوه در مواد گیاهی وجود ندارد اما وقتی در کشاورزی اسپری های حاوی جیوه مورد استفاده قرار گیرد، این جیوه از طریق گیاهان وارد بدن انسان می شود.
بدین ترتیب مى توان گفت تغذیه، یکى از مهم ترین منابع ورود جیوه به بدن انسان به شمار مى رود.سلنیوم مى تواند تا حدودى اثر سمى جیوه را براى ماهى ها و موجوداتى که از آنها تغذیه مى کنند، کاهش دهد.بنابراین مردمى که به سبب عادت هاى غذایى و یا شرایط زیست بوم محل زندگى خود به غذاهاى دریایى گرایش دارند در صورت آلوده بودن آبزیان به شدت در معرض خطر مسومیت جیوه قرار دارند. کوسه، اردک ماهى، اره ماهى، ماهى تن از جمله ماهیانى هستند که امکان تمرکز جیوه در آنها بسیار بالاست.
فعل و انفعالات شیمیایى و فعالیت هاى باکترى هاى موجود در دریاچه ها و باتلاقها در شرایطى ویژه جیوه را به اشکال سمى آن تبدیل مى نماید.آب هاى سطحى به طور طبیعى میزان بسیار کمى جیوه دارند که از کاربرد هاى صنعتى، پزشکى و علمى جیوه و ترکیبات آن ناشی مى شود. استفاده از قارچ کش هایى که در ترکیب آن ها جیوه به کار رفته، ضایعات آمالگام، صنایع داروسازى و کاغذ سازى، برخى از روش هاى استخراج طلا و روى، سوخت هاى فسیلى مانند بنزین و زغال سنگ، صنایع تولید کننده سود سوزآور و فرآیند تهیه سیمان از دیگر منابع ورود جیوه به اکوسیستم طبیعى به شمار مى روند.
جیوه مى تواند از طریق تنفس نیز خطرآفرین باشد. بسیارى از شمعهایى که مردم سراسر دنیا به مناسبتهاى گوناگون روشن مى کنند داراى ترکیبات جیوه هستند که سلامت انسان و محیط زیست را تهدید مى نماید.جیوه از ششها به جریان خون نفوذ کرده، سپس از سد خون و مغز گذشته و با وارد شدن به مغز، آسیب شدیدی به سیستم اعصاب مرکزی می رساند.
راه های انتشار
انواع رها شدن جیوه در محیط بستگی به نوع منبع و سایر عوامل دارد. مهم ترین راه انتشار جیوه، نشر آن در هوا است اما جیوه همچنین از منابع گوناگون در آب و زمین رها می شود. جیوه در صورت آزاد شدن در محیط به اشکال گوناگون باقی می ماند و بین هوا، آب، رسوب، خاک و گیاهان گردش می کند.
اکثر نشر در هوا در حالت عنصری به شکل گازی است که به طور جهانی به مناطق دورتر از محل نشر آن منتقل می شود. سایر انتشارات جیوه یونی معدنی به حالت گازی یا پیوند شده با ذرات منتشرشونده است. این حالت ها طول عمر اتمسفری کوتاهتری دارند و سرانجام در زمین یا آب در فاصله 100 تا 1000 کیلومتر از منبع اصلی ته نشین خواهند شد.
جیوه عنصری در اتمسفر می تواند به جیوه یونی تبدیل شود که یک راه اصلی برای رسوب شدن جیوه عنصری منتشر شده است.هنگام رسوب کردن، حالت جیوه تغییر می کند به جیوه متیل، که دارای توانایی ذخیره شدن در ارگانیسم ها است؛ و در زنجیره های غذایی به خصوص در زنجیره های غذایی آبی افزایش پیدا کند. تقریبا تمام جیوه موجود در ماهی ها جیوه متیل است و به همین علت جیوه متیل، بیشترین اهمیت را دارد.
جیوه در نتیجه سوزاندن زغال سنگ و مازوت که دارای مقادیر کمی جیوه هستند، به صورت بخار وارد جَو می شود. همچنین از خاکستر کردن ضایعات جامد مانند باتریهای مستعمل که دارای جیوه هستند در محیط زیست رها می شود. از طرف دیگر، جیوه به طور گسترده در صنایع مختلف مانند صنایع الکترونیک و همچنین در استخراج فلزات قیمتی، استفاده و از این طریق وارد جو می شود. این منبع جیوه جوی، امروزه رقیب مواد خروجی از آتشفشانهاست که قبلا منبع عمده جیوه معلق در هوا محسوب می شدند.
جیوه در هوا اکثرا به شکل گاز است و مقدار اندکی از آن، به ذره های معلق متصل است. جیوه گازی معلق در هوا است که می تواند مسافتهای زیادی را قبل از رسوب در خاک و آبراهه ها طی کند. نیم گرم جیوه می تواند 10 هکتار آب را آلوده کند.
راه های پیشگیری
|
|
|
|
| نماد اعتماد الکترونیک | نشان ملی ثبت | گواهی شامد ارشاد |
© کلیه حقوق مادی و معنوی این وب سایت متعلق به داده پردازان هومان پویان می باشد.
