عوامل آسیب به کاغذ

عوامل آسیب به کاغذ

دما و رطوبت از عوامل بسیار مهمی هستند که اگر از حد استاندارد بیشتر شوند به بافت های کاغذی آسیب میرسانند.شرایط دما و رطوبت نسبی که عموما برای نگهداری از انواع کاغذ ها و کتاب ها توصیه می شود دمای 18درجه سانتی گراد و 50 تا 55 در صد رطوبت نسبی است.این استاندارد ها باید در کتابخانه ها و کتاب فروشی ها و انبار های کاغذ این معیار ها رعایت شوند.

کاغذ که اصولا از الیاف سلولزی تشکیل شده؛ ماده ای است که رطوبت را بسیار جذب می‌کند؛ بنابراین خاصیت های فیزیکی و شیمیایی آن به میزان رطوبت موجود در اتمسفر بستگی دارد. تأثیرات بیشتر عواملی که کاغذ را خراب می‌کنند در همان زمان مشخص نمی شوند بلکه این عوامل در طبیعت بلند مدت اثر خود را نشان می دهند. یا به عبارت دیگر این عوامل بر روی دوام یا خواص وابسته به زمان کاغذ تأثیر گذارند.

بر گزاری نمایشگاه ها در درجه حرارت بالا حتی برای مدتی کوتاه باعث زرد شدن و شکنندگی کاغذ می شود؛ اما حرارت پایین؛ مدت زمان کهنه شدن کاغذ را به تاخیر می اندازد. تأثیر دما به ویژه هنگامی زیانبار می شود که همراه با رطوبت باشد. رطوبت را نمی توان مستقل ازدمای هوا مورد توجه قرار داد و تغییر همزمان این دو پارامتربه مراتب خطرناکتر ازسطح بالا یا ناکافی یکی از این دو عامل است.

آسیب های فیزیکی

از آنجایی که کاغذ از مواد جاذب رطوبت است پس از جذب رطوبت متورم می شود وبه هنگام آزاد کردن ان جمع می شود.کاغذ در رطوبت زیاد شکل خود را از دست می دهد و نرم می شود؛همان گونه که رطوبت زیاد زیان بار است خشکی زیاد نیز به کاغذ صدمه می زند.کاغذ نیاز به محیطی با رطوبت 50%دارد تا حالت انعطاف و لطافت خود را حفظ کند.کمبود رطوبت؛از دست دادن آب ساختار های کاغذ را به دنبال داشته وکاغذ را شکننده وکم استقامت می سازد؛ چسب به کار رفته در کاغذ خشک وشکننده می شود.

آسیب های شیمیایی

گرمای توام با رطوبت؛هیدرولیز اسیدی مولکول های سلولز و را سرعت می بخشد؛ کاغذ شکننده می شود و مقاومت مکانیکی خود را از دست می دهد.مثلاً کاغذ ی که در معرض نور قرار گرفته؛اگر در محیطی با حرارت پایین قرار داشته با شد کمتر زرد می شود.

آسیب های فتو شیمیایی

بیشتر موادی که در ترکیب کاغذ های جدید به کار می روند؛ قادرند نور های مرئی و فرابنفش را جذب کنند واکنش های فتو شیمیایی در نهایت باعث نابودی رنگ و تخریب کاغذ می‌شود. هر یک از قطعات کاغذ در تماس با حرارت و رطوبت ممکن است اکسیده و هیدرولیز شود در این هنگام کاغذ بسیار شکننده می شود و رنگ ان به زردی می گراید.

آسیب های بیولوژیک

درجه رطوبت نسبی و حرارت محیط نقش مهم و اساسی در چرخه حیاتی قارچ ها و باکتری های موجود در کتاب ها و یا در اتمسفر، ایفا می کنند. بهترین شرایط حرارتی و رطوبتی برای رشد آن ها عبارت است از:حرارتی میان 22 تا 25 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی بالاتر از 65%.رطوبت خیلی زیاد کاغذ را ضعیف می کند و به رشد و گسترش میکروارگانیسم که از سلولز، چسب کاغذ و یا جلد کتاب و مواد افزوده به چرم، تغذیه می کند، دامن می زند.

اثرات مختلف رطوبت بر شکل و ابعاد کاغذ

ضخامت کاغذ: ضخامت کاغذ شدیداً تحت تأثیر مقدار رطوبت ا ست چرا که هم کشیدگی و واکشیدگی جانبی الیاف سازنده کاغذ، مستقیماً به شکل تغییرات ضخامتی نمود پیدا می کنند. در کاغذ هایی که برای کارکرد مصرف نهایی وجود پایداری ابعادی مهم ا ست، مقدار رطوبت می تواند حیاتی باشد.

تابیدگی کاغذ: مشکل دیگری که در ارتباط با پایداری ابعادی ایجاد می شود تابیدگی ا ست، تابیدگی بعلت انبساط وانقباض نا برابر دو سطح ورقهدر هنگام جذب یا دفع آب به وجود می اید.

چین خوردگی کاغذ: تغییرات ناگهانی در رطوبت نسبی ممکن است فشار هایی را در صفحات کاغذ ایجاد کند به طوری که کاغذ سعی در تعدیل سریع شرایط تغییر یافته از خود می‌کند ودر نتیجه چین خوردگی در کاغذ پدیدار می‌گردد.ا

لبه های مواج کاغذ: لبه های کاغذهای که به شکل پایل هایی دسته بندی می شوند، به ویژه در طی ماه های تابستان که رطوبت نسبی در انبارها و اتاق های پرس بالاست، مواج می‌گردند، در جریان افزایش رطوبت نسبی، لبه های صفحه کاغذ، رطوبت جذب می کنند، در حالی که سایر بخش های کاغذ بدون تغییر باقی می مانند. بنابراین لبه ها افزایش طولی را از خود نشان می دهند اما به واسطه پیکره کل کاغذ قادر به انبساط یک پارچه کاغذ نمی باشند بنابراین کشش موضعی ایجاد شده موجب شکل گیری لبه های مواج می گردد.

لبه های سفت ومحکم کاغذ: میزان طوبت علاوه بر ارتباطش با خواص مکانیکی و ویژگی های ابعاد، ویژگی های متفاوتی مانند مقاومت به جذب و نفوذ پذیری هوا و رطوبت را تحت تأثیر قرار می دهد.
رطوبت اضافی، براقیت و صافی کاغذ چاپ را کاهش می دهد.همچنین میزان رطوبت، جذب جوهر چاپ، برگیری اندود در سطح کاغذ، چسب پذیری، خشک کردن و آهار دهی تغاری را تحت تأثیر قرار می دهد.

ماندگاری کاغذ: دماهای خیلی بالا را بناید در خشک کردن کاغذ اعمال نمود زیرا این دماها با فرایند حرارتی، الیاف سلولزی را تخریب وتجزیه کرده ودر نهایت مقاومت های پایین تری را در کاغذ ایجاد می کنند.
به طور خلاصه می توان گفت که مواد خام وشرایط ساخت در ساخت کاغذ هایی دارای دوره عمر طولانی فاکتورهایی مهم تلقی می گردند.

تأثیر نور بر کاغذ

نور با شکستن اتصالات بین اتم های «پلیمر»ساختار پلیمر را فرو می پاشد.سپس قطعات کاغذ اکسیده ممکن ا ست هیدرولیز شوند در این هنگام کاغذ ضعیف و شکننده می شود.نور فرا بنفش با طول موجی پایینتر از 385 میلی متر روی کاغذ هایی که با خمیر مکانیکی ساخته شده اند، تأثیری زرد کننده بر جای می گذارند، حال انکه نور مرئی آن را سفید می کند.

تصور می شود که سفید شدن کاغذ به دلیل تأثیر نور مرئی بر گروه های «آلدئید» موجود در خمیری ا ست که از چوب به دست می اید. بعکس دلیل زرد شدن کاغذ، اکسیداسیون گروه «فنولیک» چوب ا ست به محض آنکه کاغذ در معرض نور قرار گرفت، حتی اگر بعداً در تاریکی نگهداری شود، شروع می کند به فاسد شدن.

بدیهی است در تاریکی سرعت تخریب، کمتر از زمانی است که در معرض نور باشد، اما شدیدتر از هنگامی ا ست که هرگز در معرض نور قرار نگرفته باشد. در این هنگام، کاغذ در مقابل دیگر اشکال تخریب صدمه پذیر تر می شود.سلولز که ا کسید شده باشد در تاریکی با سرعت بیشتری بی رنگ می شود. بیرنگ شدن کاغذ تحت تأثیر عواملی نظیر: حرارت، وجود اکسیژن یا بخار آب و نیز ترکیب کاغذ می باشد.

بی رنگ شدن کاغذ، نتیجه تأثیر تواُمان درجه حرارت و نور محیط است.ثابت کرده اند کاغذ هنگامی زرد می شود که در مقابل نور و حرارت قرارگیرد، اما اگر آن را در حرارت پایین نگهداری کنند، سفید می شود. کاغذی که به دلیل حرارت دیدن زرد شده است اگر در معرض نور قرارگیرد، سفید می شود.

کاغذهایی که از پارچه های مستعمل ساخته می شوند، ممکن ا ست در حرارت معمولی به جای آنکه زرد شوند، سفید شوند، کاغذ هایی که از خمیر های شیمیایی ساخته شده اند، نیز در مقابل نورحساسیت کمتری دارند. کاغذ روزنامه از نور صدمه بیشتری می بیند.

جمع بندی

در زمینه حفظ و نگهداری از اشیاء، نظارت بر رطوبت نسبی مساله ای بنیادی و مهم است از آنجا که کاغذ ماده ای بسیار جاذب الرطوبه است باید در کتاب خانه ها و بایگانی ها دما و رطوبت مطلوب را برای نگهداری کاغذ و کتاب ها فراهم کنند و همچنین در سالن های برگزاری نمایشگاه های کتاب باید به درجه حرارت توجه کرد، چرا که درجه حرارت بالا حتی برای مدتی کوتاه باعث زرد شدن و شکنندگی کاغذ می شود، اما حرارت پایین کهنه شدن کاغذ را به تاخیر می اندازد.

دما ورطوبت مطلوب برای نگهداری کاغذ ها عبارت ا ست از دمای 18درجه سانتی گراد و رطوبت 50 تا 55 در صد رطوبت نسبی. با رعایت نکات حفاظتی و فنی در ساخت نگهداری کاغذ می توان از ا سناد و نوشته ها برای سال های سال نگهداری کرد و همچنین کاغذ هایی بادوام و مقاوم ساخت.